Giriş: Tüketici Hakları Çağında Taksitle Alışveriş
Günümüz ekonomik şartlarında, pek çoğumuz büyük harcamalarımızı tek seferde yapmak yerine taksitle ödemeyi tercih ediyoruz. Beyaz eşyadan mobilyaya, elektronik cihazlardan arabalara kadar birçok ürünü taksitle satın almak, bütçemizi yönetirken bize esneklik sağlıyor. Ancak bu kolaylığın yanında, taksitle satış sözleşmelerinin hukuki boyutu ve tüketici olarak haklarımız konusunda yeterince bilgi sahibi miyiz?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında düzenlenen taksitle satış sözleşmeleri, günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız ancak detaylarını çoğu zaman bilmediğimiz hukuki işlemlerdir. Bu blog yazısında, taksitle satış sözleşmelerinin ne olduğunu, sözleşmenin nasıl kurulduğunu, cayma hakkını ve tüketicilerin diğer haklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Taksitle Satış Sözleşmesi Nedir?
Hukuki Tanım ve Kapsam
Taksitle satış sözleşmesi, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik’te açıkça tanımlanmıştır. Bu tanıma göre, taksitle satış sözleşmesi:
- Satıcı veya sağlayıcının malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği,
- Tüketicinin de bedeli kısım kısım (taksitler halinde) ödediği bir sözleşme türüdür.
Bu sözleşmeler sadece klasik taksitle satış işlemlerini değil, tüketicinin kira süresi sonunda bir malın mülkiyetini edinme zorunluluğunun bulunduğu finansal kiralama sözleşmelerini de kapsar. Örneğin, bazı araç kiralama sözleşmelerinde, kiralama süresi sonunda aracın mülkiyetinin kiracıya geçmesi öngörülmüşse, bu tür sözleşmeler de taksitle satış sözleşmesi kapsamında değerlendirilir.
Kredi Kartı İle Taksitli Alışverişler Farklı mıdır?
Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik uyarınca, kredi kartı ile yapılan taksitli alışverişlerde taksitle satış sözleşmelerine ilişkin hükümler uygulanmaz. Bu önemli bir ayrımdır ve tüketicilerin bilmesi gereken bir noktadır. Kredi kartı ile yapılan taksitli alışverişler, banka ile tüketici arasındaki kredi ilişkisi çerçevesinde değerlendirilir ve farklı hükümlere tabidir.
Geçerli Bir Taksitle Satış Sözleşmesi Nasıl Kurulur?
Şekil Şartları
Taksitle satış sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bazı şekil şartlarına uyulması zorunludur:
- Yazılı Şekil: Sözleşmenin mutlaka yazılı olarak düzenlenmesi gerekir.
- Sözleşme Örneğinin Tüketiciye Verilmesi: Sözleşmenin bir örneğinin kağıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verilmesi zorunludur.
- Format Gereklilikleri: Sözleşme en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde düzenlenmelidir.
Tüketici Lehine Koruma
Kanun, tüketiciyi koruma amacıyla önemli bir hüküm getirmiştir: Yazılı şekilde geçerli bir sözleşme yapmamış olan satıcı veya sağlayıcı, sonradan sözleşmenin geçersizliğini tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri süremez. Bu, satıcının kendi ihmalinden tüketicinin zarar görmesini engellemeye yönelik bir düzenlemedir.
Pratik Örnek
Ahmet Bey, bir beyaz eşya mağazasından buzdolabını taksitle satın almak istemiştir. Satıcı, Ahmet Bey’e sadece bir sipariş formu imzalatmış ve taksitle satış sözleşmesi düzenlememiştir. İki taksit ödendikten sonra, satıcı firma taksitle satış sözleşmesi yapılmadığı gerekçesiyle işlemin geçersiz olduğunu ve buzdolabının iadesini istemektedir. Bu durumda, satıcı firma kendi ihmalinden dolayı sözleşmenin geçersizliğini tüketici aleyhine ileri süremez ve taksitle satış işlemi geçerli kabul edilir.
Taksitle Satış Sözleşmelerinde Cayma Hakkı
Cayma Hakkının Kapsamı ve Süresi
Tüketicilerin taksitle satış sözleşmelerinde önemli bir hakkı vardır: Cayma hakkı. Tüketiciler:
- Herhangi bir gerekçe göstermeksizin,
- Cezai şart ödemeksizin,
- Yedi gün içinde sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.
Bu süre:
- Hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün,
- Mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar.
Cayma Hakkının Kullanılma Şekli
Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi içinde satıcı veya sağlayıcıya:
- Yazılı olarak veya,
- Kalıcı veri saklayıcısı (e-posta, SMS gibi) ile yöneltilmiş olması yeterlidir.
Cayma Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar
Bazı durumlarda tüketici cayma hakkını kullanamaz:
- Malın Mutat Kullanımı: Satıcı cayma süresi içinde malı tüketiciye teslim etmişse, tüketici malı ancak olağan bir gözden geçirmenin gerektirdiği ölçüde kullanması durumunda cayma hakkını kullanabilir. Malın mutat (alışılmış, normal) olarak kullanılması durumunda ise tüketici cayma hakkını kullanamaz.
- Hizmetin İfasına Başlanması: Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile hizmetin ifasına başlanan hizmet sözleşmelerinde cayma hakkı kullanılamaz.
- Finansal Kiralama İşlemleri: Tüketicinin satıcıyı bulduğu finansal kiralama işlemlerinde cayma hakkı kullanılamaz.
Pratik Örnek
Zeynep Hanım, internetten sipariş ettiği bir elektrikli süpürgeyi teslim aldıktan sonra ürünün beklentilerini karşılamadığını fark etmiştir. Ürünü sadece bir kez, normal temizlik amacıyla kullanmıştır. Bu durumda, teslim tarihinden itibaren 7 gün içinde e-posta yoluyla satıcıya cayma bildiriminde bulunabilir. Ancak, ürünü yoğun bir şekilde kullanıp yıpratmış olsaydı, cayma hakkını kullanamayacaktı.
Cayma Hakkının Kullanılması Sonrası Tarafların Sorumlulukları
Satıcı/Sağlayıcının Sorumlulukları
Tüketicinin cayma hakkını kullanması durumunda, satıcı veya sağlayıcı:
- Cayma bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde,
- Almış olduğu bedeli ve tüketiciyi borç altına sokan her türlü belgeyi,
- Tüketiciye hiçbir masraf yüklemeksizin iade etmekle yükümlüdür.
Tüketicinin Sorumlulukları
Cayma hakkını kullanan tüketici:
- Sözleşme konusu malı,
- Cayma hakkını kullandığı tarihten itibaren yedi gün içinde,
- Satıcıya iade etmekle yükümlüdür.
Aksi halde tüketici cayma hakkını kullanmamış sayılır.
Ayrıca, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, cayma hakkının kullanılması durumunda tüketici, malın iade masraflarını (nakliye vb.) yüklenmek zorundadır.
Pratik Örnek
Ali Bey, taksitle satın aldığı bir bilgisayarı beğenmeyip 5 gün sonra satıcıya e-posta ile cayma bildiriminde bulunmuştur. Bu durumda Ali Bey, bilgisayarı 7 gün içinde satıcıya iade etmeli ve iade masraflarını karşılamalıdır. Satıcı ise, cayma bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 7 gün içinde Ali Bey’in ödediği tüm bedeli iade etmeli ve varsa senetleri geri vermelidir.
Taksit Ödemelerinde Temerrüt Durumu
Muacceliyet Şartları
Taksitle satış sözleşmelerinde tüketicinin taksitleri ödemede temerrüde düşmesi durumunda, satıcı veya sağlayıcı, kalan borcun tümünün ifasını talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hakkı ancak belirli koşullar altında kullanabilir:
- Satıcının Edimlerini İfa Etmiş Olması: Satıcı veya sağlayıcının bütün edimlerini (yükümlülüklerini) ifa etmiş olması şartı aranır.
- Temerrüdün Belirli Bir Düzeye Ulaşması: Tüketicinin;
- Sözleşmede yer alan bedelin en az onda birini oluşturan ve birbirini izleyen en az iki taksiti veya,
- Sözleşmede yer alan bedelin en az dörtte birini oluşturan bir taksiti ödemede temerrüde düşmesi halinde bu hak kullanılabilir.
- Muacceliyet Uyarısı: Satıcı veya sağlayıcının bu hakkı kullanabilmesi için tüketiciye;
- En az otuz gün süre vererek,
- Yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile muacceliyet uyarısında bulunması zorunludur.
Muaccel kılınan taksitlerin hesaplanmasında faiz, komisyon ve benzeri masraflar dikkate alınmaz.
Pratik Örnek
Mehmet Bey, 12 taksitle satın aldığı bir çamaşır makinesinin 4. ve 5. taksitlerini ödeyememiştir. Her taksit 500 TL olup toplam sözleşme bedeli 6.000 TL’dir. İki taksit toplam 1.000 TL eder ki bu, sözleşme bedelinin onda birinden (600 TL) fazladır. Bu durumda satıcı, Mehmet Bey’e 30 gün süre vererek yazılı bir muacceliyet uyarısında bulunabilir. Bu süre içinde ödeme yapılmazsa, kalan borcun tümünü talep edebilir.
Erken Ödeme İndirimi
Tüketicinin Erken Ödeme Hakkı
Tüketiciler, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeyebileceği gibi vadesi gelmemiş bir ya da birden çok taksit ödemesinde de bulunabilir. Her iki durumda da satıcı veya sağlayıcı, faiz veya komisyon aldığı durumlarda ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür.
Pratik Örnek
Ayşe Hanım, 24 ay taksitle satın aldığı bir mobilyanın henüz 12 taksitini ödemişken, kalan borcun tamamını kapatmak istemektedir. Bu durumda satıcı, kalan 12 taksit için hesaplanan faiz tutarını düşerek indirimli bir ödeme miktarı belirlemek zorundadır.
Kıymetli Evrak Düzenlenmesi
Senet Düzenleme Koşulları
Tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde:
- Sadece nama yazılı ve,
- Her bir taksit ödemesi için taksit tutarını aşmayacak ve,
- Ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenir.
Bu madde hükümlerine aykırı olarak düzenlenen senetler tüketici yönünden geçersizdir.
Pratik Örnek
Hasan Bey, altı taksitle ödeyeceği bir ürün için satıcı tarafından toplam borcun tamamı için tek bir senet imzalamaya zorlanmıştır. Kanuna göre, her bir taksit için ayrı ayrı ve taksit tutarını aşmayacak şekilde senet düzenlenmesi gerekirken, toplam borç için tek senet düzenlenmiştir. Bu senet tüketici yönünden geçersiz sayılacaktır.
Taksitle Satış Sözleşmelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Tüketiciler İçin Öneriler
- Sözleşmeyi Okuyun: Taksitle satış sözleşmesini imzalamadan önce tüm hükümleri dikkatle okuyun.
- Yazılı Sözleşme İsteyin: Mutlaka yazılı bir sözleşme yapılmasını ve bir örneğinin size verilmesini talep edin.
- Taksit Planını Kontrol Edin: Taksit miktarlarını, ödeme tarihlerini ve toplam bedeli kontrol edin.
- Cayma Hakkı Süresini Bilin: Cayma hakkınızı kullanabileceğiniz süreyi ve şartları öğrenin.
- Senet İmzalarken Dikkatli Olun: Senetlerin her taksit için ayrı ayrı ve taksit tutarını aşmayacak şekilde düzenlendiğinden emin olun.
- Ödeme Zorluğu Yaşarsanız: Ödeme zorluğu yaşamanız durumunda, satıcı ile görüşerek alternatif ödeme planları üzerinde anlaşmaya çalışın.
Sonuç
Taksitle satış sözleşmeleri, günlük hayatımızda sıkça başvurduğumuz alışveriş yöntemlerinden biridir. Ancak, bu sözleşmelerin hukuki boyutu ve tüketici olarak haklarımız konusunda bilgi sahibi olmak, mağduriyet yaşamamak için oldukça önemlidir.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili yönetmelikler, tüketicilere pek çok hak tanımakta ve taksitle satış sözleşmelerinin belirli şartlara uygun olarak düzenlenmesini zorunlu kılmaktadır. Cayma hakkı, erken ödeme indirimi, temerrüt durumunda muacceliyet şartları ve kıymetli evrak düzenlenmesi konularındaki yasal düzenlemeler, tüketicilerin korunmasına yönelik önemli hükümler içermektedir.
Taksitle alışveriş yaparken haklarınızı bilmek, sözleşme şartlarını dikkatlice incelemek ve gerektiğinde yasal yollara başvurmak, tüketici olarak bilinçli bir yaklaşım sergilemenizi sağlayacaktır.
Kaynakça
- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik
- “Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Bilgilendirme”, 19 Ekim 2022 tarihli belge