Giriş: Neden Bu Konu Bu Kadar Önemli?
Hayatınızda bir hukuki sorunla karşılaştığınızda ilk aklınıza gelen muhtemelen bir avukata başvurmak olacaktır. Ancak avukatınızla olan ilişkinizin temeli olan vekalet sözleşmesi hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz? Bu sözleşme sadece bir formalite değil, hem sizin hem de avukatınızın hak ve yükümlülüklerini belirleyen kritik bir belgedir.
Avukatlık Vekalet Sözleşmesi Nedir?
Temel Tanım ve Özellikleri
Avukatlık vekalet sözleşmesi, avukat ile müvekkil arasında kurulan özel bir hukuki ilişkidir. Bu sözleşme, diğer vekalet sözleşmelerinden farklı olarak karşılıklı borç yükleyen bir nitelik taşır. Yani hem avukatın hem de müvekkilin yerine getirmesi gereken yükümlülükler vardır.
Ücret Zorunluluğu: Avukatlığın Temel Kuralı
Normal vekalet sözleşmelerinde ücret alınması zorunlu değilken, avukatlık vekalet sözleşmelerinde mutlaka ücret belirlenmesi gerekmektedir. Bu kural, avukatlık mesleğinin profesyonel yapısının bir gereğidir.
İstisna: Sadece baro izni ile ücretsiz hukuki yardım verilebilir.
Sözleşme Şekli ve Geçerlilik Şartları
Yazılı Sözleşme Zorunluluğu Var Mı
Vekalet sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması kanuni şart değildir. Ancak:
- Sözleşmenin geçerliliği için değil
- İspat amacıyla yazılı olması büyük fayda sağlar
Bu ne anlama geliyor? Sözlü anlaşma da hukuken geçerlidir, ancak uyuşmazlık durumunda ispatı zordur.
Sözlü Anlaşmanın Riskleri
Yazılı sözleşme yapmayan avukat ve müvekkiller şu risklerle karşılaşabilir:
- Ücret miktarı konusunda belirsizlik
- Çalışma kapsamının net olmaması
- İspat güçlükleri
- Güven bunalımları
Ücret Belirlenmesi ve Asgari Tarifeler
Asgari Ücret Tarifesi Kuralı
Avukatlık asgari ücret tarifesi, mesleki standartları korumak amacıyla belirlenmiştir. Eğer sözleşmede belirlenen ücret asgari tarife altındaysa:
- Sözleşme tamamen geçersiz olmaz
- Ücret asgari tarifeye yükseltilir
- Diğer sözleşme hükümleri geçerliliğini korur
Nispi Ücret ve Üst Limitler
Maktu Ücret: Sabit meblağ olarak belirlenen ücretlerde herhangi bir üst limit yoktur.
Nispi Ücret: Davanın sonucuna göre belirlenen ücretlerde:
- Maksimum oran: %25
- Bu sınırı aşan anlaşmalar %25’e indirilir
- Örnek: “Tazminatın %50’si benim olsun” şeklindeki anlaşmalar geçersizdir
Ücret Hakkının Doğması ve Korunması
Ne Zaman Ücret Hak Edilir?
Avukat, sözleşmeyi imzaladığı andan itibaren dosyanın kesinleşmesine kadar çalışmakla yükümlüdür. Bu süreçte ücret hakkı doğar.
Vekalet İlişkisinin Sona Ermesi Durumları
1. Müvekkil Tarafından Azil (İşten Çıkarma)
Haklı sebep varsa:
- Avukat sadece yaptığı işin karşılığını alır
- Tamamlanmamış işler için ücret hakkı yoktur
Haksız azil durumunda:
- Avukat ücretin tamamını alma hakkına sahiptir
- Bu durum avukatı koruyucu bir düzenlemedir
2. Avukatın İstifası
Haklı sebeplerle istifa:
- Güven ilişkisinin sarsılması
- Müvekkilin sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmemesi
- Bu durumda ücretin tamamı hak edilir
Haksız istifa:
- Sadece yapılan işin karşılığı alınabilir
- Önceden alınan ücret fazlası iade edilmelidir
Çalışma Kapsamı ve Ek İşlemler
Her İş Ayrı Sözleşme Gerektirir
Yaygın bir yanlış anlama: “Bir kere vekalet verdim, avukatım her şeyi yapar.”
Gerçek durum:
- Her farklı hukuki işlem için ayrı vekalet gerekir
- Örneğin: Dava açma + icra takibi = 2 farklı iş
- Çalışma kapsamı sözleşmede net olarak belirtilmelidir
Pratik Öneri
Avukatınızla anlaşırken şunları mutlaka sorun:
- “Bu ücret hangi işlemleri kapsıyor?”
- “İlave işlemler için ne kadar ücret talep edilecek?”
- “Dosya kaç duruşmada biterse ek ücret alınacak mı?”
Uyuşmazlık Durumunda Çözüm Yolları
Mahkeme Süreci
Avukat-müvekkil uyuşmazlıkları tüketici mahkemelerinde görülmektedir. Bu süreç:
- Arabuluculuk (Zorunlu): Dava açmadan önce arabulucuya başvuru şarttır
- Tüketici Mahkemesi: Arabuluculukta uzlaşma sağlanmazsa dava açılır
Mahkemenin Ücret Belirleme Yetkisi
Sözleşmede ücret belirlenmemişse veya tartışma varsa, mahkeme:
- Minimum %10
- Maksimum %20 oranında ücret belirlemek zorundadır.
Gerçek Hayattan Örnekler
Örnek 1: Haksız Azil Durumu
Durum: Ayşe Hanım, boşanma davası için avukat tuttu. İki duruşma sonrası hiçbir sebep yokken avukatını azletti.
Sonuç: Avukat, dava sonuçlansa alacağı ücretin tamamını talep etme hakkına sahiptir.
Örnek 2: Nispi Ücret Sorunu
Durum: Mehmet Bey, 1 milyon TL’lik tazminat davası için avukatıyla %40 nispi ücret anlaşması yaptı.
Sonuç: Anlaşma %25’e indirilir. 1 milyon TL tazminat alınsa 400.000 TL değil, 250.000 TL ücret ödenecektir.
Örnek 3: Kapsam Sorunu
Durum: Fatma Hanım alacak davası için vekalet verdi. Davayı kazandı ama avukat icra takibi için ayrı ücret istedi.
Sonuç: İcra takibi ayrı bir işlem olduğu için avukatın haklı talebi vardır.
Pratik Tavsiyeler
- Mutlaka yazılı sözleşme yapın
- Çalışma kapsamını net belirleyin
- Ücret ve ödeme şeklini açıkça yazın
- Hangi durumlarda ek ücret alınacağını sorun
- İletişim kanallarını belirleyin
Hukuki Terimlerin Açıklaması
Vekalet Sözleşmesi: Bir kişinin (vekil) diğer kişi (müvekkil) adına hukuki işlemler yapmasını düzenleyen sözleşme
Nispi Ücret: Davanın sonucuna göre belirlenen ücret (örneğin kazanılan tazminatın %20’si)
Maktu Ücret: Sabit meblağ olarak belirlenen ücret
Azil: Müvekkilin avukatı işten çıkarması
Arabuluculuk: Mahkemeye gitmeden önce tarafsız üçüncü kişi aracılığıyla sorunu çözme yöntemi
Sonuç: Ana Çıkarımlar
Avukatlık vekalet sözleşmeleri, hem avukat hem de müvekkil açısından son derece önemli hukuki belgelerdir. Bu sözleşmelerde dikkat edilmesi gereken temel noktalar:
En Önemli 5 Kural:
- Yazılı sözleşme: İspat kolaylığı sağlar
- Ücret mutlaka belirlenmeli: Asgari tarifeye uygun olmalı
- Çalışma kapsamı net olmalı: Her iş ayrı vekalet gerektirebilir
- Nispi ücret %25’i geçemez: Bu sınırı aşan anlaşmalar geçersizdir
- Güven ilişkisi temeldir: İletişim problemleri büyük sorunlara yol açar
Unutmayın ki, iyi bir vekalet sözleşmesi hem avukatınızın hem de sizin haklarınızı korur. Sözleşme yaparken aceleci davranmayın, tüm şartları dikkatle okuyun ve anlamadığınız noktaları mutlaka sorun.
Kaynakça
- 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu – Vekalet sözleşmelerine ilişkin temel düzenlemeler
- Türk Borçlar Kanunu Madde 502-514 – Vekalet sözleşmesi genel hükümleri
- 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun – Tüketici mahkemesi yetki düzenlemeleri
- Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi – Barolar Birliği düzenlemeleri
- Yargıtay İçtihatları – Avukat-müvekkil uyuşmazlıklarına ilişkin kararlar
- Av. Murat Tezcan Video Sunumu – Gayrimenkul Hukuku Uzmanı, 2024
- Arabuluculuk Kanunu – Dava öncesi zorunlu arabuluculuk düzenlemeleri