Boşanma kararı vermek, hayatın en zor dönüm noktalarından biridir. Ancak doğru adımları bilmek, bu süreci hem hukuki hem de duygusal açıdan çok daha yönetilebilir hale getirir. Peki evliliğinizi sonlandırmaya karar verdiyseniz ilk olarak neler yapmalısınız? Bu rehberde, boşanmak isteyen bir kişinin atacağı ilk adımlardan son aşamaya kadar tüm süreci detaylıca ele alacağız.
Boşanma Kararını Netleştirmek: İlk Adım
Boşanma kararı vermeden önce kendinize şu soruları sormanız önemlidir:
- Evlilik birliği gerçekten temelden sarsıldı mı?
- Evliliği kurtarmak için tüm seçenekler denendi mi?
- Bu karar geçici bir öfkenin sonucu mu, yoksa uzun süredir düşünülen ciddi bir karar mı?
Eğer bu sorulara verdiğiniz cevaplar sizi boşanma yönünde kesin bir karara götürüyorsa, artık somut adımlar atmaya başlayabilirsiniz.
Anlaşmalı mı, Çekişmeli mi? Boşanma Türünü Belirleyin
Boşanma sürecinde atacağınız ilk stratejik adım, hangi tür boşanma davasıyla ilerleyeceğinize karar vermektir.
Anlaşmalı Boşanma Nedir?
Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma ile ilgili verilecek olan kararlarda fikir birliğinde olması sonucunda gerçekleşen boşanmalardır. Bu süreçte taraflar nafaka, velayet, maddi-manevi tazminat ve diğer konularda anlaşmış olmalıdır.
Anlaşmalı Boşanmanın Şartları:
- Evlilik birliği en az 1 yıl sürmüş olmalıdır
- Eşler boşanmanın tüm hukuki sonuçları konusunda anlaşmalıdır
- Taraflar mahkemede bizzat hazır bulunmalıdır
- Anlaşma özgür irade ile yapılmış olmalıdır
Anlaşmalı Boşanmanın Avantajları:
- Tek celsede sonuçlanabilir
- Ortalama 1-2 ay içinde tamamlanır
- Mahkeme masrafları düşüktür
- Duygusal yıpranma minimumdur
Çekişmeli Boşanma Nedir?
Çekişmeli boşanma davaları iki tarafın herhangi bir konuda anlaşamamasından ötürü davanın uzaması ve hakim tarafından verilen karara göre işlem uygulanmasıdır.
Çekişmeli Boşanmanın Özellikleri:
- Evlilik süresi şartı yoktur (1 günlük evlilik bile boşanma sebebi olabilir)
- Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen genel veya özel sebeplere dayanılır
- Kusur oranları belirlenir
- Süreç genellikle 1-3 yıl arasında değişir
Çekişmeli Boşanma Sebepleri:
- Genel Sebep: Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik)
- Özel Sebepler: Zina (aldatma), hayata kast etme, pek kötü muamele, onur kırıcı davranışlar, suç işleme, terk, akıl hastalığı
Adım Adım Boşanma Davası Açma Süreci
1. Boşanma Dilekçesi Hazırlanır
Boşanma dilekçesi, davanızın temelini oluşturan en önemli belgedir. Dilekçede şunlar yer almalıdır:
- Tarafların kimlik bilgileri
- Evlilik tarihi ve yeri
- Boşanma nedenleri (detaylı ve ikna edici şekilde)
- Velayet talebi (çocuk varsa)
- Nafaka talepleri (iştirak nafakası, yoksulluk nafakası)
- Maddi ve manevi tazminat talepleri
- Mal paylaşımı ile ilgili talepler
Önemli Not: Anlaşmalı boşanma dilekçesine ek olarak anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanır. Bu protokolde tüm anlaşılan konular detaylıca yazılmalı ve her iki eş tarafından ıslak imza ile imzalanmalıdır.
2. Yetkili ve Görevli Mahkemeyi Belirlenir
Görevli Mahkeme:
Boşanma davaları için görevli mahkemeler Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemeleri bu görevi üstlenir.
Yetkili Mahkeme:
- Anlaşmalı boşanma için: Diğer eş itiraz etmediği sürece Türkiye’deki herhangi bir Aile Mahkemesinde açılabilir.
- Çekişmeli boşanma için:
- Eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi
- Dava açmadan önce son 6 ay birlikte oturulan yer mahkemesi
- Davacı eşin oturduğu yer mahkemesi
3. Gerekli Belgeler Toplanır
Mahkemeye başvururken yanınızda bulunması gereken belgeler:
- Nüfus cüzdanı veya kimlik kartı fotokopisi
- Boşanma davası dilekçesi (imzalı)
- Anlaşmalı boşanma protokolü (anlaşmalı boşanmalarda)
- Evlilik cüzdanı
- Vekaletname (avukat ile çalışılıyorsa)
- Deliller (çekişmeli boşanmada)
4. Mahkeme Harçları Yatırılır
Dava açarken kesinlikle harcı yatırmanız gerekir. Başvuru ve peşin harç ile birlikte mahkemenin posta giderlerini de barındıran gider avansını da yatırmalısınız.
Mahkeme Masrafları:
- Başvuru harcı
- Peşin harç
- Gider avansı (tebligat, tanık dinleme, bilirkişi giderleri)
5. Adliyeye Başvurulur
Tüm belgeler hazır olduğunda:
- İlgili adliyenin tevzi bürosuna gidin
- Harç ve masrafları vezneye yatırın
- Dava dilekçenizi ve diğer belgeleri tevzi bürosuna teslim edin
- Dava numaranızı öğrenin
Dava Süreci Nasıl İşler?
Anlaşmalı Boşanma Süreci
- Dilekçe ve protokol sunulur
- İlk duruşma tarihi belirlenir (genellikle 2-4 hafta içinde)
- Duruşmada hakim tarafları dinler: Hakim, eşlerin iradesinin özgür olup olmadığını ve protokolün adaletli olup olmadığını değerlendirir
- Karar verilir: Uygun bulunursa tek celsede boşanma kararı verilir
- Gerekçeli karar yazılır (30 gün içinde)
- İstinaf süresi (2 hafta) sonunda karar kesinleşir
Ortalama Süre: 1-2 ay
Çekişmeli Boşanma Süreci
- Dilekçe sunulur ve davalıya tebligat yapılır
- Davalı cevap dilekçesi verir (2-4 hafta)
- Ön inceleme duruşması: İlk itirazlar karara bağlanır
- Tahkikat aşaması: Deliller toplanır, tanıklar dinlenir, bilirkişi raporu alınır
- Son sözler ve hüküm duruşması
- Gerekçeli karar (30 gün)
- İstinaf ve temyiz süreçleri
Ortalama Süre: 1-3 yıl arası
Boşanma Avukatı Tutmak Zorunlu mu?
Boşanma davalarında avukat zorunlu değildir. Şahıslar tarafından dava açılabilir ve süreç takip edilebilir. Ancak aşağıdaki nedenlerle avukat desteği almanız şiddetle tavsiye edilir:
Avukat Tutmanın Avantajları:
- Hak kaybını önler: Hukuki prosedürlerin doğru uygulanmasını sağlar
- Zaman kazandırır: Süreç profesyonelce yönetilir
- Protokol güvenliği: Anlaşmalı boşanma protokolünde ileride sorun yaratabilecek ifadeler kullanılmaz
- Stratejik yaklaşım: Özellikle çekişmeli davalarda kusur oranını düşürücü savunma yapılır
- Tazminat haklarını korur: Maddi ve manevi tazminat taleplerinin doğru hesaplanmasını sağlar
Boşanma Sürecinde Alınabilecek Tedbirler
Özellikle çekişmeli boşanma davalarında, mahkemeden aşağıdaki tedbirleri talep edebilirsiniz:
- Aile konutu tahsisi: Evin kullanımının size bırakılması
- Tedbir nafakası: Dava sürerken geçim masraflarınızın karşılanması
- Geçici velayet kararı: Çocukların sizde kalması
- İhtiyati tedbir: Taşınır ve taşınmazların satılmasının engellenmesi
Boşanma Sonrası Haklar ve Tazminatlar
Maddi ve Manevi Tazminat
Kusursuz olan ya da diğer eşe kıyasla daha az kusurlu olan taraf boşanma davasına bağlı olarak maddi tazminat talebinde bulunabilir.
Maddi Tazminat: Boşanma nedeniyle menfaatleri zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu eş, ekonomik kayıplarının tazminini talep edebilir.
Manevi Tazminat: Boşanma nedeniyle psikolojisi bozulan, elem ve kedere sürüklenen kusursuz veya daha az kusurlu eş, kişilik haklarının ihlali nedeniyle manevi tazminat isteyebilir.
Tazminat miktarı belirlenirken göz önünde bulundurulan kriterler:
- Tarafların kusur oranları
- Ekonomik ve sosyal durumları
- Boşanmanın nedeni ve ağırlığı
- Evlilik süresi
Nafaka Hakları
Tedbir Nafakası: Dava sürerken yoksul duruma düşen eşe ödenir.
Yoksulluk Nafakası: Boşanma sonrasında kusursuz veya daha az kusurlu olan eş, geçimini sağlayamayacak durumda kalırsa nafaka talep edebilir.
İştirak Nafakası: Çocukların bakım, eğitim ve sağlık masraflarına katkı amacıyla ödenir.
Çocukların Velayeti Konusu
Boşanma davalarında en hassas konu çocukların velayet ve ziyaret haklarıdır.
Velayet Kararında Göz Önünde Bulundurulan Kriterler:
- Çocuğun yaşı ve cinsiyeti
- Çocuğun tercihi (Eğer idrak çağında ise)
- Ebeveynlerin ekonomik durumu
- Ebeveynlerin eğitim ve kültür seviyeleri
- Çocukla kurulan duygusal bağ
- En önemli kriter: Çocuğun üstün yararı
Kişisel İlişki (Ziyaret Hakkı):
Velayet yetkisi bulunmayan eşin çocukla ne zaman görüşeceği, ne şekilde iletişim kuracağı protokolde düzenlenmek zorundadır. Hafta sonları, tatiller, bayramlar ve özel günlerdeki görüşme düzeni detaylıca belirlenmeli ve çocuğun üstün yararı gözetilmelidir.
Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik sırasında edinilen mallar “edinilmiş mallara katılma rejimi”ne tabidir.
Paylaşılacak Mallar:
- Evlilik süresince edinilen taşınır ve taşınmazlar
- Birikim ve tasarruflar
- Maaş artışları ve primler
- Emekli maaşı katkıları
Paylaşılmayan Mallar:
- Evlilik öncesi sahip olunan mallar
- Miras ve bağış yoluyla edinilen mallar
- Şahsi eşyalar
Anlaşmalı boşanma davalarında mal paylaşımı zorunlu değildir. Mal paylaşımı konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıkarsa boşanma gerçekleştikten sonra taraflar mal paylaşımı davası açabilirler.
Boşanma Kararı Nasıl Kesinleşir?
- Mahkeme boşanma kararını verir (kısa karar)
- 30 gün içinde gerekçeli karar yazılır
- Gerekçeli karar taraflara tebliğ edilir
- Tebliğden itibaren 2 hafta içinde istinaf başvurusu yapılabilir
- İstinaf başvurusu yapılmazsa karar kesinleşir
- İstinaf yapılırsa Bölge Adliye Mahkemesi süreci başlar
- Bölge Adliye Mahkemesi kararına karşı temyiz yoluna gidilebilir
- Tüm hukuki yollar tükendiğinde karar kesinleşir
Karar kesinleştikten sonra nüfus müdürlüğüne bildirim yapılır ve nüfus kayıtlarında boşanma işlenir.
Boşanma Davası Geri Alınabilir mi?
Evet, boşanma kararı kesinleşene kadar davanın geri alınması veya feragat etme hakkınız vardır.
Davanın Geri Alınması: Dava hiç açılmamış gibi sayılır ve aynı sebeplerle tekrar dava açabilirsiniz. Ancak karşı tarafın rıza gerekir.
Davadan Feragat: Dava reddedilmiş gibi olur ve aynı sebeplerle tekrar dava açamazsınız. Yeni bir boşanma davası için farklı sebepler göstermeniz gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Boşanma davası açmak için en az ne kadar evli olmak gerekir?
Anlaşmalı boşanma için en az 1 yıl evli olmanız şarttır. Çekişmeli boşanmada süre şartı yoktur, 1 günlük evlilik bile yeterlidir.
2. Boşanma davası ne kadar sürer?
Anlaşmalı boşanma davaları ortalama 1 hafta ile 1 ay kadar sürmektedir. Çekişmeli boşanma davaları ise 1-1.5 sene arası sürer. Bazı karmaşık çekişmeli davalar 3 yıla kadar uzayabilir.
3. Boşanma masrafları ne kadardır?
2025 yılı itibarıyla mahkeme harçları yaklaşık 3.000-4000 TL arasında değişmektedir. Avukatlık ücretleri ise davanın türüne, karmaşıklığına ve şehre göre farklılık gösterir. Anlaşmalı boşanmada avukatlık ücreti genellikle daha düşüktür.
4. Tek taraflı boşanma mümkün mü?
Evet, çekişmeli boşanma yoluyla tek taraflı boşanma mümkündür. Ancak davalı eşin kusurlu olması ve davacı eşin haklı bir boşanma sebebine sahip olması gerekir.
5. Boşanma davasında her iki taraf da mahkemede bulunmak zorunda mı?
Anlaşmalı boşanma davalarında her iki taraf da bizzat hakim huzurunda bulunmak durumundadır. Fakat çekişmeli boşanma davalarında dava taraflarının duruşmaya iştirak etmeleri şart değildir.
6. Boşanma sonrası velayet kararı değiştirilebilir mi?
Evet, ancak çocuğun yararını etkileyen yeni ve önemli durumların ortaya çıkmış olması ve bunların ispatlanması gerekir.
7. Evde kim kalır?
Dava ikame edildiğinde hakim, tarafların talep etmesi durumunda aile konutunun kime tahsis edileceğine karar verir. Genellikle çocukların velayetini alan eşe aile konutu tahsis edilir.
8. Boşanma davası sırasında başka biriyle ilişki yaşanabilir mi?
Hayır, boşanma davası kesinleşene kadar evlilik bağı devam eder. Bu süreçte başka biriyle ilişki yaşamak sadakat yükümlüğünü ihlal eder.
Boşanmak İsteyen Birinin Yapması Gereken İlk 5 Şey
Özetlemek gerekirse, boşanma kararı aldıysanız atmanız gereken ilk adımlar:
- Kararınızı netleştirin ve boşanma türüne (anlaşmalı/çekişmeli) karar verin
- Deneyimli bir boşanma avukatına danışın
- Gerekli belgeleri toplayın (kimlik, evlilik cüzdanı, deliller)
- Eşinizle anlaşma şansınız varsa anlaşmalı boşanma protokolü hazırlayın
- Yetkili Aile Mahkemesi’ne başvurun ve dava sürecini başlatın
Sonuç
Boşanma kararı vermek kolay değildir, ancak doğru bilgi ve profesyonel destek ile bu süreç çok daha rahat yönetilebilir. Anlaşmalı boşanma yolu her zaman tercih edilmesi gereken ilk seçenek olmalıdır çünkü hem zaman hem de maddi açıdan tasarruf sağlar, ayrıca duygusal yıpranmayı minimize eder.
Eğer anlaşma mümkün değilse, çekişmeli boşanma yoluna başvurabilirsiniz. Bu süreçte haklarınızı korumak ve en iyi sonucu almak için mutlaka deneyimli bir boşanma avukatı ile çalışmalısınız.
Kaynakça
- Türk Medeni Kanunu (TMK), Madde 161-184
- Türk Medeni Kanunu (TMK), Madde 185-186 (Anlaşmalı Boşanma)
- Aile Mahkemeleri Kanunu, Kanun No: 4787
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları (2020-2025)
- Türk Medeni Kanunu Şerhi (Prof. Dr. Turgut Akintürk – Prof. Dr. Derya Ateş Karaman)