Giriş: Terk Neden Önemli Bir Boşanma Sebebi?
Türkiye’de evlilik birliklerinin sona ermesinde terk sebebi, son yıllarda artan bir oranda karşımıza çıkan özel boşanma nedenlerinden biridir. Türk Medeni Kanunu’nun 164. maddesi ile düzenlenen terk sebebiyle boşanma, eşlerden birinin diğerini haklı sebep olmaksızın bırakması durumunda devreye giren özel bir hukuki çözümdür.
Bu konunun güncel önemini artıran temel faktör, modern yaşamda iş, eğitim ve sosyal nedenlerle eşlerin geçici ayrılıklarının normalleşmesi, ancak bazı durumlarda bu ayrılıkların kalıcı hale gelmesidir. Pandemi döneminde de gözlemlenen ev içi şiddet artışı ve ekonomik zorluklar nedeniyle terk olgularında belirgin bir artış yaşanmıştır. Dolayısıyla vatandaşların bu konudaki hak ve yükümlülüklerini bilmesi büyük önem taşımaktadır.
Terk Sebebiyle Boşanma Nedir?
Hukuki Tanımı
Terk sebebiyle boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 164. maddesinde düzenlenen özel ve mutlak bir boşanma sebebidir. Bu maddeye göre:
“Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve bu durum devam etmekte ve istem üzerine hakim veya noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir.”
Mutlak Boşanma Sebebi Olması
Terk, mutlak özel boşanma sebebi kategorisindedir. Bu, kanunda öngörülen şartlar gerçekleştiğinde hakimin evlilik birliğinin temelinden sarsılıp sarsılmadığını ayrıca inceleme yapmaksızın boşanmaya karar vermesi anlamına gelir. Yani şartlar oluştuğunda hakim mecburen boşanma kararı vermelidir.
İki Tür Terk: Gerçek ve Yapıntı Terk
Gerçek Terk: Eşin kendi iradesiyle ve haklı sebep olmaksızın ortak konutu terk ederek geri dönmemesi halidir. Örneğin kocanın hiçbir gerekçe olmadan evden ayrılıp başka yerde yaşamaya başlaması.
Yapıntı Terk: Diğer eşi evden ayrılmaya zorlayan veya eve dönmesine engel olan eşin hukuken terk etmiş sayılması durumudur. Kanunda açıkça “Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır” ifadesi yer almaktadır.
Terk Sebebiyle Boşanma Davası Şartları
1. Ortak Konutun Terk Edilmesi
Terk olgusunun gerçekleşmesi için eşlerden birinin ortak yaşamı fiilen sonlandırması gerekir. Yalnızca aynı evde farklı odalarda kalmak, konuşmamak gibi durumlar terk sayılmaz.
Önemli Not: Ortak konut, her iki eşin de rızasıyla seçilmiş olmalıdır. Tek taraflı olarak belirlenen konutlara yapılan eve dön çağrısı hukuken geçersizdir.
2. Haklı Sebep Bulunmaması
Terk eden eşin haklı bir gerekçesinin olmaması şarttır. Haklı sebepler şunlardır:
- Eş tarafından uygulanan şiddet, tehdit veya ağır hakaret
- Eşin canına kast edilmesi
- Bulaşıcı hastalık bulaştırılması
- İş, eğitim, askerlik, sağlık gibi zorunlu nedenler
- Mahkeme kararıyla ayrılık durumu
3. Altı Aylık Kesintisiz Ayrılık
Terk olgusunun en az altı ay kesintisiz sürmesi zorunludur. Bu süre terk fiilinin başlangıcından itibaren hesaplanır. Terk eden eş bu süre dolmadan eve dönerse süre sıfırlanır.
Dikkat: Sistematik olarak 6 ay dolmadan eve dönüp tekrar terk etmek “hakkın kötüye kullanılması” teşkil eder ve bu durumda da terk hükümlerine başvurulabilir.
4. Usulüne Uygun İhtar Gönderilmesi
Ayrılığın dördüncü ayı bittikten sonra terk eden eşe hakim veya noter aracılığıyla ihtar gönderilmelidir. Bu ihtar şunları içermelidir:
- İki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği
- Dönmemesi halinde doğacak hukuki sonuçlar
- Uzak yerde bulunan eş için yol parası gönderildiği bilgisi
- Davet edilen konutun açık adresi
5. İhtarın Samimi Olması
İhtar gerçek bir barışma isteğiyle gönderilmelidir. Aşağıdaki durumlar ihtarın samimi olmadığını gösterir:
- İhtar gönderdikten sonra eşe hakaret veya tehdit
- Evliliğin yürümeyeceğini açıklama
- Başka biriyle ilişki kurma
- Konuta kabul etmeme
- İhtar ile dava arasında çok uzun süre geçmesi
6. İki Aylık Bekleme Süresi
İhtar tebliğinden sonra en az iki ay beklenmeli ve bu sürede eş dönmezse dava açılabilir. İki ay geçmeden açılan dava usulden reddedilir.
Dava Süreci ve Usul
Kimler Dava Açabilir?
Yalnızca terk edilen eş terk sebebiyle boşanma davası açabilir. Terk eden eş bu davayı açamaz. Yargıtay’ın yerleşik içtihadına göre:
“Eşini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eşin, gerçekte terk eden eş olması nedeniyle, terke dayalı boşanma davası açma hakkı bulunmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.”
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli Mahkeme: Aile Mahkemesi (bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi)
Yetkili Mahkeme:
- Davacının yerleşim yeri mahkemesi VEYA
- Son altı ay birlikte yaşadıkları yer mahkemesi
Dava Dilekçesinin İçeriği
Dava dilekçesinde şunlar belirtilmelidir:
- TMK m.164’e göre terk sebebine dayanıldığı
- Terk tarih ve şekli
- Altı aylık ayrılığın sürdüğü
- İhtarın gönderildiği tarih ve içeriği
- Terk eden eşin haklı sebebinin olmadığı
Deliller
- Noter aracılığıyla gönderilen ihtar
- İhtarın tebliğ evrakları
- Komşu ve tanık beyanları
- İkametgah değişiklik kayıtları
- Dönmeme yönündeki yazılı beyanlar
Günlük Hayattan Pratik Örnekler
Örnek 1: Geçerli Terk Durumu
Mehmet, hiçbir gerekçe olmadan 1 Ocak’ta evi terk eder ve başka şehirde yaşamaya başlar. Eşi Ayşe, 6 ay sonra noter aracılığıyla ihtar gönderir. Mehmet 2 ay içinde dönmez. Bu durumda Ayşe terk sebebiyle boşanma davası açabilir.
Örnek 2: Geçersiz Terk Durumu
Ali, eşi Fatma’ya sürekli şiddet uygular ve onu evden kovar. Fatma mecburen evi terk eder. Bu durumda Ali terk sebebiyle dava açamaz çünkü “yapıntı terk” gerçekleşmiştir. Dava hakkı Fatma’ya aittir.
Örnek 3: Haklı Sebep
Zeynep, eşi Ahmet’in kendisine şiddet uygulaması nedeniyle evi terk eder. Ahmet ihtar gönderip dava açsa bile, Zeynep’in haklı sebebi olduğu için dava reddedilir.
Vatandaşların Hakları ve Yapması Gerekenler
Terk Edilen Eş İçin
Haklar:
- TMK m.164’e göre terk sebebiyle boşanma davası açma
- Nafaka ve tazminat talep etme (diğer sebeplere dayalı)
- Çocukların velayeti için başvurma
Yapması Gerekenler:
- Altı aylık ayrılık süresini beklemek
- Dördüncü aydan sonra usulüne uygun ihtar göndermek
- İhtardan sonra iki ay beklemek
- Gerekli delilleri toplamak
- Avukat yardımıyla dava açmak
Terk Eden Eş İçin
Haklar:
- İhtara itiraz etme
- Haklı sebebini ispat etme
- Savunma yapma
Yükümlülükler:
- İhtar üzerine iki ay içinde dönme
- Haklı sebebini belgeleme
- Dava sürecinde katılım
Sık Sorulan Sorular
S: Eşim 5 aydır evden ayrı, hemen dava açabilir miyim?
C: Hayır. En az 6 ay beklemeli, dördüncü aydan sonra ihtar göndermeli ve ihtar sonrası 2 ay daha beklemelisiniz.
S: İhtar göndermeden dava açabilir miyim?
C: Hayır. İhtar şartı zorunludur. İhtar gönderilmeden açılan davalar usulden reddedilir.
S: Eşim beni evden kovdu, ben dava açabilir miyim?
C: Evet. Sizi evden kovan eş “yapıntı terk” yapmıştır ve siz terk sebebiyle dava açabilirsiniz.
S: İhtar gönderdim ama eşim döndü, ne yapmalıyım?
C: Eşiniz döndüyse terk durumu sona ermiştir. Artık bu sebepte dava açamazsınız.
S: Eşim başka şehirde çalışıyor, bu terk sayılır mı?
C: Hayır. İş sebebiyle başka yerde bulunmak haklı sebep olduğu için terk sayılmaz.
S: Dava açtıktan sonra eşim dönerse ne olur?
C: Dava açıldıktan sonra dönüş, davanın geri alınması için sebep olabilir ama davayı durdurmaz.
S: İhtar ne kadara mal olur?
C: 2025 yılı itibariyle noter ihtar ücreti yaklaşık 1000-1500 TL tutarındadır.
Konuyla İlgili Süreçler
1. Dava Öncesi Süreç
1-4. Aylar: Altı aylık bekleme, dördüncü ayda ihtar gönderebilme 5-6. Aylar: İhtar gönderme, tebliğ süreçleri 7-8. Aylar: İhtar sonrası bekleme, dava hazırlığı
2. Dava Süreci
İlk Duruşma: Dilekçelerin teatisi, delil tespiti Tahkikat: Tanık dinleme, delil toplama Son Duruşma: Karar verme
Ortalama Süre: 6-12 ay
3. Dava Sonrası Süreç
- Karar kesinleşmesi (İki haftalık itiraz süresi)
- Boşanma belgesi alınması
- Nüfus işlemlerinin tamamlanması
- Nafaka ve velayet işlemleri
Önemli Uyarılar
Hukuki Riskler
- Süreler: Yasal sürelerle titizlikle uyulmalıdır
- Deliller: Tüm işlemler belgelenmelidir
- Samimiyet: İhtar gerçek bir barışma isteği olmalıdır
- Konut: Davet edilen konut uygun olmalıdır
Avukat Yardımı Gerekliliği
Terk davası teknik bir dava olduğu için mutlaka avukat yardımı alınmalıdır. Usul hatası durumunda dava reddedileceğinden profesyonel destek şarttır.
Sonuç
Terk sebebiyle boşanma, Türk aile hukukunda önemli bir yere sahip olan özel boşanma sebebidir. Bu davanın başarılı olabilmesi için kanunun öngördüğü tüm şartların eksiksiz yerine getirilmesi gerekir. Altı aylık ayrılık, usulüne uygun ihtar ve samimi barışma çabası bu sürecin temel unsurlarıdır.
Vatandaşların bu konudaki hak ve yükümlülüklerini bilmesi, hem mağduriyetlerin önlenmesi hem de hukuki süreçlerin sağlıklı işlemesi açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle yapıntı terk kavramının anlaşılması, şiddet mağduru eşlerin haklarını koruması bakımından kritiktir.
Son yıllarda artan terk olgularının toplumsal boyutu da göz önünde bulundurularak, evlilik danışmanlığı ve aile içi iletişimin güçlendirilmesi konularına da odaklanılması gerekmektedir. Ancak hukuki çare yollarının bilinmesi, mağdur durumda kalan eşler için son çare olarak büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça
- Türk Medeni Kanunu, Madde 164
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararları (2013-2021)
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları
- Öztan, Bilge: Aile Hukuku, 6. Bası, Ankara 2015
- Akıntürk, Turgut – Karaman, Derya: Aile Hukuku