Günümüzde elektrikten internete, su aboneliğinden dijital platformlara, spor salonlarından dergilere kadar hayatımızın neredeyse her alanında abonelik sözleşmeleriyle karşılaşıyoruz. Ancak çoğumuz imzaladığımız bu sözleşmelerin detaylarını tam olarak bilmiyoruz. Peki ya taahhüt süresinden önce sözleşmeyi feshetmek istediğimizde ne kadar bedel ödemek zorundayız? Ya da aboneliği sonlandırmak istediğimizde nasıl bir yol izlemeliyiz? Faturalarla ilgili sorunlarımızda haklarımız neler?
Bu blog yazımızda, tüketici olarak abonelik sözleşmelerinde sahip olduğunuz hakları ve bu sözleşmelerin detaylarını, günlük hayattan örneklerle ve sade bir dille ele alacağız.
Abonelik Sözleşmesi Nedir?
Abonelik sözleşmesi, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde düzenlenen, tüketicinin belirli bir mal veya hizmeti sürekli veya düzenli aralıklarla edinmesini sağlayan bir sözleşme türüdür.
Elektrik, su, doğal gaz ve elektronik haberleşme hizmetleri (sabit veya mobil telefon, internet, uydu platform, kablolu yayın hizmeti vb.) gibi temel ihtiyaçlarımız için kullandığımız abonelikler dışında, gazete, dergi gibi süreli yayınlar ve spor kulübü abonelikleri de “belirli süreli abonelik sözleşmeleri” kapsamında değerlendirilmektedir.
Abonelik Sözleşmesinin Kurulması
Satıcı veya hizmet sağlayıcı, tüketici ile bir abonelik sözleşmesi kurmakla yükümlüdür. Bu sözleşme yazılı olarak veya mesafeli olarak kurulabilir, ancak bir örneğinin tüketiciye kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı (kısa mesaj, e-posta, internet, CD, DVD, hafıza kartı gibi araçlar) ile verilmesi zorunludur.
Tüketici İpucu: Abonelik süresince sözleşme örneğini, taahhütname örneklerini ve kullandığınız tarife detaylarını talep etme hakkınız vardır. Bu bilgi ve belgelerin size ücretsiz olarak verilmesi zorunludur.
Taahhütlü Abonelikler
Taahhütlü Abonelik Nedir?
Taahhütlü abonelik, Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin 14. maddesine göre, satıcı veya sağlayıcının:
- Sözleşme konusu mal veya hizmetin bedelinden indirim yapmayı,
- Sözleşme konusu malın teslimi veya hizmetin ifası ile birlikte taahhüt konusu malın mülkiyetini veya kullanım hakkını devretmeyi ya da hizmeti ifa etmeyi taahhüt ettiği aboneliklerdir.
Örneğin, 24 ay taahhütle aldığınız bir internet aboneliği veya cep telefonu hattı taahhütlü aboneliğe örnektir.
Taahhütnamede Yer Alması Zorunlu Bilgiler
Bir taahhütnamede şu bilgilerin yer alması zorunludur:
- Taahhüdün geçerlilik süresi
- Taahhüt konusu mal veya hizmetin nitelikleri
- Tüm vergiler dâhil toplam fiyat
- İndirim yapılan tarifenin taahhüt verilmeden önceki fiyatı
- Aylık yapılan indirim miktarı
- Taahhüdün süresinden önce sonlandırılması durumunda tüketicinin ede ettiği faydalara ilişkin geri ödeyeceği bedelin hesaplanma yöntemi
Taahhütnamenin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verilmesi zorunludur ve bu belge, abonelik sözleşmesinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Sesli İletişim Araçları veya Kısa Mesaj ile Taahhüt Verilebilir mi?
Evet, taahhüt sesli iletişim araçları veya kısa mesaj yoluyla verilebilir. Ancak:
- Sesli iletişim araçları kullanıldığında, taahhütnamede yer alması gereken tüm bilgilerin tüketiciye aynı ortamda verilmesi zorunludur.
- Kısa mesaj yoluyla verildiğinde ise, taahhüt kapsamında sunulan mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı ile taahhüdün geçerlilik süresinin tüketiciye aynı ortamda iletilmesi yeterlidir.
Her iki durumda da taahhüdün verilmesinden itibaren 14 gün içinde taahhütnamenin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye gönderilmesi gerekmektedir.
Dikkat: Taahhüt süresi içinde sözleşme ve taahhütname koşullarında tarife fiyatının artırılması gibi tüketici aleyhine olacak değişiklikler yapılamaz.
Taahhütlü Aboneliği Süresinden Önce Feshetme
Cayma Bedeli Nasıl Hesaplanır?
Taahhütlü aboneliğinizi süresinden önce sonlandırmanız halinde, satıcı veya sağlayıcı firma sizden yalnızca taahhüdünüze son verdiğiniz tarihe kadar sağlanmış olan indirim, cihaz veya diğer faydaların bedellerinin tahsil edilmemiş kısmının toplamını talep edebilir.
Ancak, taahhüt kapsamında tahsil edileceği belirlenen bedellerin henüz tahakkuk etmemiş kısmının toplamının, bu tutardan düşük olması halinde sınır değeri olarak tüketici lehine olan tutarın esas alınması zorunludur. Bu ödenen bedel genellikle “cayma bedeli” olarak adlandırılır.
Örnek Hesaplama
Bir mobil haberleşme hizmetini, 24 aylık taahhüt karşılığında aylık 100 TL indirimle aylık 150 TL tutarındaki bir tarife kapsamında aldığınızı varsayalım:
- Taahhütlü aboneliğinizi 3. ayda feshetmeniz durumunda ödeyeceğiniz bedel, (3 × 100 TL) 300 TL olacaktır. Bu, taahhüdünüze son verdiğiniz tarihe kadar sağlanan indirim tutarı kadardır.
- Ancak, taahhüdünüzü 21. ayda sonlandırdığınız bir durumda, taahhüdünüze son verdiğiniz tarihe kadar sağlanan indirim tutarı olan (21 × 100 TL) 2.100 TL, henüz tahakkuk etmemiş son 3 aylık fatura bedelinden (3 × 150 TL = 450 TL) yüksek olacağından, sizden lehte olan 450 TL talep edilebilecektir.
Bedelsiz Fesih Mümkün müdür?
Taahhütlü aboneliklerde herhangi bir bedel ödemeden sözleşmenin süresinden önce feshi tek bir durumda mümkündür:
Yerleşim yerinizin değişmesi ve taahhüt konusu hizmetin yeni yerleşim yerinde aynı nitelikte sunulmasının fiilen imkânsız olması halinde, herhangi bir bedel ödemeden taahhütlü aboneliğinizi sonlandırabilirsiniz.
Taahhüt Süresi Bitiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği, satıcı veya sağlayıcılara en az bir fatura dönemi öncesinden taahhütlü aboneliğin sona ereceği konusunda tüketicileri bilgilendirme zorunluluğu getirmiştir.
Ancak, bu bilgilendirme yapılmadığında veya tüketici bilgilendirilmiş olsa bile taahhüt süresinin bitiminde herhangi bir işlem yapılmadığında, sözleşme konusu mal veya hizmet taahhütsüz aylık fiyat üzerinden ücretlendirilir. Bu durum genellikle yüksek faturalara sebep olur.
Önemli Bilgi: Taahhüt süresinin bitmesi, abonelik sözleşmesini kendiliğinden sona erdirmez. Abonelik sözleşmesinin sonlandırılması için tüketicinin fesih bildirimini kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya iletmesi gerekir.
Ayıplı Hizmet Durumunda Tüketici Hakları
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 13. maddesine göre ayıplı hizmet, sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.
Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler de ayıplı sayılmaktadır.
Ayıplı Hizmet Durumunda Tüketicinin Hakları
Abonelik sözleşmesi kapsamında alınan hizmetin ayıplı olması durumunda tüketici:
- Hizmetin yeniden görülmesini
- Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımını
- Ayıp oranında bedelden indirim
- Sözleşmeden dönme
haklarından birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir. Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar sağlayıcı tarafından karşılanır. Tüketici, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir.
Fatura ve Ödeme İle İlgili Bilgiler
Geç Ödeme Durumunda Gecikme Zammı
Abonelik sözleşmelerinde faturanın zamanında ödenmemesi durumunda uygulanacak gecikme zammı oranı, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51. maddesine göre belirlenen gecikme zammı oranını aşamaz. Bu oran, 2022 yılı için her ay ayrı ayrı uygulanmak üzere %2,5 olarak belirlenmiştir.
Açma-Kapama Bedeli
6502 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatında, açma-kapama bedeline ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak çeşitli sektörlerde farklı uygulamalar vardır:
- Elektrik: Fiilen elektriği kesilmeyen tüketiciden kesme-bağlama bedeli talep edilemez.
- Doğal Gaz: Doğal gazı kesilen müşteriden sayaç açma-kapama bedeli alınabilir.
- Su ve Kanalizasyon: Faturanın zamanında ödenmemesinden dolayı hizmeti kesilen tüketicilerden açma-kapama bedeli alınabilir.
- Elektronik Haberleşme: Bir takvim yılındaki ilk açma-kapama işlemi için tüketiciden herhangi bir bedel alınamaz. Tüketiciden açma-kapama ücreti alınması durumunda, bu ücrete ilişkin bilgilendirme önceden yapılmak zorundadır.
Faturaya İtiraz Hakkı
Faturada yer alan tutarın hatalı olduğu gerekçesiyle faturanın düzenlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde itiraz edebilirsiniz. Bu itiraz, başvurunun yapıldığı tarihten itibaren en geç otuz gün içerisinde incelenerek sonuçlandırılmalı ve inceleme sonuçları hakkında size bilgi verilmelidir.
Aboneliğin Sonlandırılması
Fesih Bildirimi Nasıl Yapılır?
Fesih bildiriminin kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin fesih talebini, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren en geç yedi gün içerisinde yerine getirmekle yükümlüdür. Ayrıca, abonelik sözleşmesinin feshedildiği bilgisini yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye bildirmesi gerekmektedir.
Elektronik haberleşme sektöründe aboneliğinizi feshetmek için şu yöntemleri kullanabilirsiniz:
- İşletmeci ya da temsilcisine yazılı başvuru
- Teyit edilmiş faks göndermek
- Güvenli elektronik imza kullanmak
- e-Devlet Kapısını kullanmak
- İşletmecinin çevrimiçi işlem merkezini kullanmak
- İşletmecide kayıtlı bulunan elektronik posta adresini kullanmak
- Müşteri hizmetlerini aramak
Fesih Sonrası İade ve Fatura
Satıcı veya sağlayıcı:
- Fesih bildiriminin hüküm ifade etmesinden itibaren on beş gün içinde tüketici tarafından ödenmiş olan tutarın geri kalan kısmını ve varsa güvence, depozito veya teminat adı altında alınan ücretlerin güncel tutarlarını kesinti yapmaksızın iade etmekle yükümlüdür.
- Fesih tarihine kadar olan dönem için tüketime konu bedele ilişkin ödeme bildirimini (fatura), fesih bildiriminin hüküm ifade etmesinden itibaren on gün içinde tüketiciye göndermek zorundadır. Ancak, elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren sağlayıcılar için bu süre dört aya kadar uzatılabilir.
Tüketiciye Not: Belirlenen süreler içinde feshedilmeyen abonelikler için, bu sürelerin bitiminden itibaren mal veya hizmetten yararlanılmış olsa dahi, tüketiciden herhangi bir bedel talep edilemez.
Güvence Bedeli ve İadesi
Abonelik başlangıcında alınan güvence bedeli, aboneliğin sona ermesi durumunda tüketiciye iade edilmelidir. Satıcı veya sağlayıcı, fesih bildiriminin hüküm ifade etmesinden itibaren on beş gün içinde varsa tüketiciden güvence, depozito veya teminat adı altında alınan ücretlerin güncel tutarlarını kesinti yapmaksızın iade etmekle yükümlüdür.
Farklı sektörlerdeki güvence bedeli uygulamaları:
- Elektrik: Perakende satış sözleşmesinin feshi veya sona ermesi veya eski sayacın ön ödemeli sayaçla değiştirilmesi durumunda güvence bedeli iade edilir. Ön ödemeli sayaç tesis eden tüketicilerden güvence bedeli alınmaz.
- Doğal Gaz: Abonelik sözleşmesinin sona ermesi veya müşterinin muvafakati ile mekanik sayacın ön ödemeli sayaç ile değiştirilmesi durumlarında, tüm borçların ödenmiş olması ve nakit olarak alınan güvence bedellerinin güncelleştirilmesi kaydıyla güvence bedeli abonelere iade edilir. Ön ödemeli (kartlı) sayaç kullanan abonelerden güvence bedeli alınmaz.
- Su: Belediye Su ve Kanalizasyon Hizmetlerinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’te su aboneliklerine ilişkin güvence bedelinin alınması ve değerini koruyacak şekilde iadesine ilişkin düzenleme yapılmıştır.
Özel Durumlar ve Sorunlar
Katma Değerli Hizmetler
Katma değerli elektronik haberleşme hizmetleri (haber ve spor paketleri, logo, melodi, oyun gibi) için abonelik sözleşmesi veya tekil içerik satın alınması durumunda mesafeli sözleşme akdedilmesi gerekir. Bu durumda “Abonelik Sözleşmeleri” ve “Mesafeli Sözleşmeler” ile ilgili mevzuata uygun hareket edilmelidir.
Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin 13/3 maddesine göre, elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren sağlayıcılar, katma değerli haberleşme hizmeti sunan sağlayıcılar ile birlikte bu hizmetlerin sunulmasından sorumludur.
Planlı Kesintiler
Satıcı veya sağlayıcı, bir plan çerçevesinde yapılması öngörülen bakım, kontrol, onarım ve benzeri sebeplerle mal veya hizmet sunumunu durduracak olması halinde, bu durumun başlangıç ve bitiş tarihini en az kırk sekiz saat öncesinden tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ya da basın yayın ve benzeri yollar ile bildirmekle yükümlüdür.
Elektrik Kesintisi Nedeniyle Oluşan Zararlar
Elektrik kesintisi ve/veya ayıplı hizmet nedeniyle elektrikli ev eşyalarında meydana gelen zararlarda, bilirkişi marifetiyle tespit yapılarak 6502 sayılı Kanunun 13. ve 15. maddeleri kapsamında tüketicinin zararının tazmin edilebileceği değerlendirilmektedir.
Ayrıca, Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği’nin 26. maddesinde belirlenen şartların sağlanması halinde, kullanıcılar dağıtım şirketine zarar tazmini için başvurabilmektedir.
İzinsiz Abonelik
Tüketicinin bilgisi olmadan yapılan işlemlerin konusu suç teşkil ettiğinden, Türk Ceza Kanunu kapsamında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekmektedir.
Sonuç
Abonelik sözleşmeleri günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu yazıda ele aldığımız abonelik sözleşmelerine ilişkin temel bilgiler, tüketici olarak haklarınızı bilmeniz ve mağduriyet yaşamamanız açısından son derece önemlidir.
Unutmayın ki, bir abonelik sözleşmesi imzalarken:
- Sözleşme ve varsa taahhütnamenin bir örneğini mutlaka istemelisiniz.
- Taahhütlü aboneliklerde taahhüt süresini, aylık yapılan indirim miktarını ve taahhüdün süresinden önce sonlandırılması durumunda ödenecek bedelin hesaplanma yöntemini bilmelisiniz.
- Taahhüt süresinin bitiminde, abonelik otomatik olarak sona ermeyeceği için, devam etmek istememeniz durumunda fesih başvurusu yapmalısınız.
- Ayıplı hizmet durumunda, seçimlik haklarınızı kullanabilirsiniz.
- Fesih sonrası güvence bedelinizin ve kullanmadığınız hizmet bedelinin iadesini talep edebilirsiniz.
Tüketici olarak haklarınızı bilmek ve gerektiğinde kullanmak, hem bireysel olarak mağduriyetleri önlemek hem de daha adil bir tüketici ekosistemi oluşturmak için önemlidir.
Kaynakça
- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği
- Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği
- Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği
- Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Tüketici Hakları Yönetmeliği
- Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği
- Belediye Su ve Kanalizasyon Hizmetlerinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik
- 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
- Ticaret Bakanlığı, “Abonelik Sözleşmeleri Hakkında Bilgilendirme”, 19 Ekim 2022