Günümüzde internet üzerinden alışveriş hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde e-ticaret hacmi 2023 yılında bir önceki yıla göre %115,15 artarak 1,85 trilyon Türk lirasına ulaştı. (77,89 milyar dolar) İşlem sayısı ise bir önceki yıla göre %22,25 artarak 5,87 milyar adet olarak gerçekleşti.
Ticaret Bakanlığınca 2024 yılında e-ticaret hacminin 3,4 trilyon Türk lirası ve işlem sayısının da 6,67 milyar adet olacağı öngörülüyor. Ancak bu hızlı büyüme beraberinde tüketicilerin korunması gereken yeni sorunları da getiriyor. Bunların başında da aldatıcı reklamlar geliyor.
E-Ticaret Nedir ve Nasıl Gelişti?
E-ticaret, fiziki olarak bir araya gelmeden elektronik ortamda gerçekleştirilen her türlü ticari faaliyet olarak tanımlanıyor. İlk örneklerini 1990’larda gördüğümüz e-ticaret, özellikle son yıllarda büyük bir ivme kazandı.
E-Ticaretin Temel Modelleri:
- İşletmeden Tüketiciye (B2C): Amazon, Trendyol gibi platformların yaptığı satışlar
- İşletmeden İşletmeye (B2B): Toptan ticaret platformları
- Tüketiciden Tüketiciye (C2C): Letgo, Dolap gibi platformlar
- İşletmeden Devlete (B2G): E-ihale sistemleri
- Tüketiciden Devlete (C2G): E-devlet üzerinden yapılan ödemeler
Aldatıcı Reklam Nedir?
Aldatıcı reklam, tüketiciyi yanıltan veya yanıltma ihtimali olan her türlü ticari iletişimi kapsıyor. Örneğin:
- Ürünün olmayan özelliklerini varmış gibi göstermek
- Fiyat indirimi olmadığı halde indirim varmış gibi göstermek
- “Sınırlı sayıda” denilerek olmayan bir kıtlık algısı yaratmak
- Rakip ürünler hakkında gerçek dışı iddialarda bulunmak
Aldatıcı Reklamın Unsurları:
- Yanlış ya da yanıltıcı olması
- Tüketiciyi aldatması veya aldatma ihtimalinin bulunması
- Aldatıcılığın önemli nitelikte olması
Tüketicinin Hakları Nelerdir?
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında tüketiciler aldatıcı reklamlara karşı çeşitli haklara sahip:
1. Ayıp Nedeniyle Sahip Olunan Haklar:
- Ürünü iade ederek parasının iadesini isteme
- Ayıp oranında indirim talep etme
- Ücretsiz onarım isteme
- Ürünün yenisiyle değiştirilmesini isteme
2. Reklam Kurulu’na Şikayet:
- Ücretsiz başvuru yapılabilir
- Kurul aldatıcı reklamı durdurabilir
- Para cezası uygulayabilir
- Düzeltme reklamı yayınlatabilir
Gerçek Hayattan Örnekler
“No Attack” Davası: 2020 yılında COVID-19 salgını sırasında birçok ünlü, Instagram üzerinden bir ürünün virüse karşı koruyucu olduğunu iddia eden reklamlar yapmıştı. Reklam Kurulu bu reklamları aldatıcı bularak hem durdurma hem de para cezası verdi.
Tüketici Olarak Nelere Dikkat Etmeliyiz?
- Çok cazip tekliflere karşı temkinli olun
- Kampanya koşullarını dikkatle okuyun
- Ürün özelliklerini detaylı inceleyin
- Şikayet mekanizmalarını öğrenin
- Haklarınızı bilin
Sonuç
E-ticaret her geçen gün büyümeye devam ederken, tüketicilerin aldatıcı reklamlara karşı bilinçli olması büyük önem taşıyor. Yasal düzenlemeler tüketicileri korusa da, en etkili korunma yöntemi bilinçli bir tüketici olmaktan geçiyor.
Kaynakça
- 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Ticaret Bakanlığı Faaliyet Raporu
- Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
- Reklam Kurulu Kararları
- Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği