Giriş: Modern Dünyada Anlaşmalı Boşanmanın Önemi
Evlilik birliğinin sona ermesi, hayatın en zorlu süreçlerinden biridir. Ancak çiftler arasında anlaşma sağlandığında, bu süreç hem duygusal hem de hukuki açıdan çok daha sağlıklı ilerleyebilir. Türkiye’de her yıl binlerce çift, evliliklerini sonlandırmak için mahkemelere başvuruyor. Bu süreçte en çok tercih edilen yöntemlerden biri ise anlaşmalı boşanma davası.
Anlaşmalı boşanma, çiftlerin mahremiyetini koruyan, maddi ve manevi yıpranmayı en aza indiren, ayrıca mahkemelerin iş yükünü hafifleten pratik bir çözüm sunuyor. Bu yazımızda, Medeni Kanun’un 166. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenen anlaşmalı boşanma davasını tüm yönleriyle ele alacağız.
Anlaşmalı Boşanma Nedir? Temel Kavramlar
Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma konusunda ve boşanmanın tüm sonuçları hakkında anlaşmaya varması halinde başvurulabilen bir boşanma yöntemidir. Bu yöntem, Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenmiştir.
Temel Hukuki Kavramlar
Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması: Kanun koyucu, anlaşmalı boşanma için belirli şartların varlığı halinde evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını kabul etmektedir. Bu kavram, boşanma kararının yasal dayanaklarından biridir.
Boşanma Protokolü: Eşlerin boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hakkında anlaşmaya vardıkları yazılı belge. Bu protokol, anlaşmalı boşanma davasının temel unsurlarından biridir.
Kesinleşme: Mahkeme kararının, taraflar için bağlayıcı hale gelmesi ve uygulanabilir olması durumu. Boşanma kararının kesinleşmesi, nüfus kayıtlarına işlenmesi için gereklidir.
İstinaf: Aile mahkemesinin verdiği karara karşı bölge adliye mahkemesine yapılan itiraz. Anlaşmalı boşanmada taraflar genellikle istinaf yoluna başvurmaktan feragat ederler.
Anlaşmalı Boşanma Davasının Şartları
Anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için kanunda belirtilen iki temel şart bulunmaktadır:
1. Evliliğin En Az Bir Yıl Sürmüş Olması
Türk Medeni Kanunu’na göre, anlaşmalı boşanma davası açabilmek için evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gerekir. Bu süre, evlenme tarihinden itibaren hesaplanır. Kanun koyucu bu şartı, evliliğe verilen önemin bir göstergesi olarak ve aceleye getirilmiş boşanmaların önüne geçmek amacıyla düzenlemiştir.
2. Eşlerin Boşanma Konusunda Anlaşmış Olmaları
Anlaşmalı boşanmanın özünü oluşturan bu şart, eşlerin sadece boşanma konusunda değil, aynı zamanda boşanmanın tüm sonuçları hakkında da anlaşmış olmalarını gerektirir. Bu kapsamda:
- Çocukların velayeti
- Nafaka (iştirak ve yoksulluk nafakası)
- Maddi ve manevi tazminat
gibi konularda uzlaşma sağlanmış olmalıdır. Bu uzlaşma, yazılı bir protokol halinde dava dilekçesine eklenir veya mahkemede tutanağa geçirilir.
Anlaşmalı Boşanmanın Sağladığı Kolaylıklar
Anlaşmalı boşanma, çiftlere çeşitli avantajlar sunmaktadır:
Mahremiyetin Korunması
Anlaşmalı boşanma davasında, eşler dava dilekçesine boşanmaya konu özel sebepleri yazmak zorunda değildir. Dilekçede eşlerin uyumsuz olduğunu ve anlaşamadıklarını belirtmek yeterlidir. Böylece eşlerin mahrem sorunlarının ortaya dökülmesi gerekmez.
Delil Gösterme Zorunluluğunun Olmaması
Anlaşmalı boşanma davasında tanık ya da herhangi bir delil gösterme zorunluluğu yoktur. Bu, dava sürecini önemli ölçüde kısaltır ve basitleştirir.
Hızlı Sonuçlanma
Anlaşmalı boşanma davaları, genellikle çekişmeli boşanma davalarına göre çok daha kısa sürede sonuçlanır. Davanın açılmasından sonra ortalama 1-2 hafta içinde ilk duruşma günü verilir ve çoğu zaman tek duruşmada boşanma gerçekleşir.
Anlaşmalı Boşanma Davası Süreci: Adım Adım
1. Dava Açılması ve Duruşma Günü Verilmesi
Anlaşmalı boşanma davası, eşlerin birlikte hazırladıkları boşanma protokolü ile birlikte yetkili aile mahkemesine başvurmasıyla başlar. Davanın açılmasından sonra genellikle 1-2 hafta içinde duruşma günü verilir.
2. Duruşma ve Tarafların Dinlenmesi
Duruşma günü, her iki eşin de mahkemede hazır bulunması gerekir. Halk arasında yaygın bir kanı olan “anlaşmalı boşanma davasında tarafların duruşmaya gitmesine gerek yoktur” bilgisi doğru değildir. Tarafların avukatı olsa dahi, hakim her iki tarafın sözlü beyanını almak için duruşmada hazır bulunmalarını şart koşar.
Duruşmada hakim, taraflara ayrı ayrı boşanmak istediklerini ve protokol hükümlerini kabul edip etmediklerini sorar. Tarafların boşanma ve protokol hükümlerini kabul ettiklerini beyan etmeleri halinde, boşanma kararı verilir.
3. Kararın Yazılması ve Kesinleştirilmesi
Duruşmadan sonra gerekçeli karar yazılır. Kararın kesinleşmesi ve nüfusa kaydının yapılması için belirli bir süreç izlenir. Bu süreci hızlandırmak için taraflar:
- Gerekçeli kararı mahkeme kaleminden elden tebliğ alabilir
- İstinaf yoluna başvurmaktan feragat ettiklerini bildiren bir dilekçeyi mahkeme kalemine verebilir
Bu işlemler, kararın kesinleşme süresini en az bir ay kısaltır ve nüfusa daha erken tescil edilmesini sağlar.
4. Nüfusa Tescil ve Sürecin Tamamlanması
Kesinleşen karar, mahkeme tarafından nüfus müdürlüğüne gönderilir ve boşanma nüfus kayıtlarına işlenir. Böylece boşanma süreci tamamlanmış olur.
Tüm bu süreç, ortalama bir ay içerisinde tamamlanabilir. Bu süre, çekişmeli boşanma davalarında yılları bulabilecek bir süreye kıyasla oldukça kısadır.
Anlaşmalı Boşanma Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Kural olarak, boşanma davalarında yetkili ve görevli mahkeme:
- Davalının ikametgahı aile mahkemesi
- Davacının ikametgahı aile mahkemesi
- Eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer aile mahkemesi
Ancak anlaşmalı boşanma davasında taraflar yetki itirazında bulunmayacakları için Türkiye’nin her yerindeki aile mahkemelerinde dava açılabilir. Bu da eşlere önemli bir esneklik sağlar.
Gerçek Hayattan Bir Örnek: Ahmet ve Ayşe’nin Anlaşmalı Boşanma Süreci
Ahmet ve Ayşe, beş yıllık evli bir çift. Son iki yıldır yaşadıkları anlaşmazlıklar nedeniyle ortak bir kararla boşanmaya karar verdiler. İki yaşında bir çocukları var.
- Protokolün Hazırlanması: Öncelikle bir avukat yardımıyla boşanma protokolü hazırladılar. Bu protokolde:
- Çocuğun velayetinin anneye verilmesini
- Babanın ayda bir hafta sonu çocukla kişisel ilişki kurmasını
- Baba tarafından aylık 3.000 TL iştirak nafakası ödenmesini
- Eşlerin maddi ve manevi tazminat taleplerinden karşılıklı feragat etmelerini
- Evlilik süresince edinilen malların nasıl paylaşılacağını detaylı şekilde belirttiler
- Davanın Açılması: Protokolle birlikte yetkili aile mahkemesine başvuruda bulundular ve dava açıldı. 10 gün sonrası için duruşma günü verildi.
- Duruşma: Duruşma günü her iki taraf da mahkemede hazır bulundu. Hakim, taraflara ayrı ayrı boşanmak isteyip istemediklerini ve protokol hükümlerini kabul edip etmediklerini sordu. İkisi de olumlu cevap verince boşanmalarına karar verildi.
- Kararın Kesinleşmesi: Gerekçeli karar bir hafta içinde yazıldı. Ahmet ve Ayşe, kararı mahkeme kaleminden elden tebliğ aldılar ve istinaf yoluna başvurmaktan feragat ettiklerini bildiren dilekçeyi verdiler. Böylece karar, normal süreçten bir ay daha erken kesinleşti.
- Nüfusa Tescil: Kesinleşen karar nüfus müdürlüğüne gönderildi ve boşanma nüfus kayıtlarına işlendi.
Tüm süreç yaklaşık 25 gün içinde tamamlandı.
Sık Sorulan Sorular
Anlaşmalı boşanma İçin mutlaka avukat tutmak zorunda mıyız?
Hayır, zorunlu değildir. Ancak hukuki süreçlerin doğru yönetilmesi ve haklarınızın korunması açısından bir avukattan destek almanız önerilir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde nelere dikkat etmeliyiz?
Protokolde boşanmanın tüm mali sonuçları, çocukların velayeti, nafaka, tazminat ve mal paylaşımı konularının açık ve net şekilde belirtilmiş olması gerekir. Gelecekte ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları önlemek için protokolün detaylı hazırlanması önemlidir.
Duruşmada neler sorulur?
Hakim genellikle taraflara boşanmak isteyip istemediklerini, protokol hükümlerini kabul edip etmediklerini ve evlilik birliğini yürütmenin mümkün olup olmadığını sorar.
Çocuğumuz varsa velayet konusu nasıl belirlenir?
Velayet, çocuğun üstün yararı gözetilerek belirlenir. Anlaşmalı boşanmada eşler velayet konusunda anlaşmış olmalıdır. Ancak hakim, çocuğun yararına aykırı gördüğü düzenlemeleri reddedebilir veya değiştirebilir.
Sonuç
Anlaşmalı boşanma, evliliğin sona ermesi sürecinde eşlere sağladığı kolaylıklar ve avantajlarla öne çıkan bir yöntemdir. Medeni Kanun’un 166. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenen bu boşanma türü, eşlerin mahremiyetini korur, dava sürecini kısaltır ve duygusal yıpranmayı en aza indirir.
Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması ve eşlerin boşanma ve sonuçları konusunda anlaşmış olmaları şartıyla başvurulabilen anlaşmalı boşanma, ortalama bir ay gibi kısa bir sürede tamamlanabilir. Bu süreçte tarafların avukatı olsa dahi duruşmada hazır bulunmaları gerektiği, yetki konusunda esneklik sağlandığı ve delil gösterme zorunluluğunun olmadığı gibi önemli hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Her evlilik gibi her boşanma da kendine özgüdür. Bu nedenle, anlaşmalı boşanma sürecinde profesyonel hukuki destek almak, haklarınızın korunması ve sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından büyük önem taşır.
Kaynakça
- Türk Medeni Kanunu, Madde 166/3
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2019/3145 E., 2019/7896 K.
- Adalet Bakanlığı, Boşanma Süreçleri Rehberi, 2023
- Anlaşmalı Boşanma ile İlgili Merak Edilen Her Şey
- Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır, Süreç, Usul ve Bilinmesi Gereken Detaylar