Giriş: Anlaşmalı Boşanma Davalarının Güncel Önemi
Türkiye’de her yıl binlerce çift boşanma kararı alırken, anlaşmalı boşanma prosedürü hakkında en çok sorulan sorulardan biri “anlaşmalı boşanma tek taraflı açılır mı?” sorusudur. Bu konu, özellikle eşlerden birinin anlaşmaya varma konusunda isteksiz olduğu durumlarda kritik önem taşımaktadır. Yargıtay kararları ve güncel hukuk uygulamaları, bu konuda netlik sağlamış durumda.
Anlaşmalı Boşanma Nedir? Temel Hukuki Çerçeve
Hukuki Tanım ve Yasal Dayanak
Anlaşmalı boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesinde düzenlenen ve eşlerin karşılıklı anlaşması ile gerçekleştirilen boşanma türüdür. TMK m. 166’ya göre Eşler evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma konusunda anlaştıkları takdirde, bu konudaki karşılıklı isteklerini mahkemeye bildirebilirler.
Bu hüküm, anlaşmalı boşanmanın temel unsurunu açıkça ortaya koymaktadır: karşılıklı anlaşma. Hukuki literatürde “consensual divorce” olarak da adlandırılan bu prosedür, her iki eşin ortak iradesini gerektirir.
Anlaşmalı Boşanmanın Şartları
TMK m. 166/2 uyarınca anlaşmalı boşanma için gerekli şartlar:
- Evlilik birliğinin en az bir yıl sürmüş olması
- Her iki eşin boşanma konusunda anlaşması
- Mahkeme önünde anlaşmanın teyit edilmesi
- Çocukların durumu konusunda anlaşma
- Maddi – manevi tazminat konusunda mutabakat
Tek Taraflı Açılma Sorunu: Hukuki Analiz
Yasal Gerekçeler
TMK m. 166’nın lafzı ve ruhu, anlaşmalı boşanmanın iki taraflı bir hukuki işlem olduğunu göstermektedir. “eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde” ifadesi, tek taraflı iradenin yeterli olmadığını açıkça ortaya koymaktadır.
Pratik Uygulamalar ve Günlük Hayattan Örnekler
Örnek Vaka 1: İsteksiz Eş Durumu
Ahmet ve Fatma evli bir çift olup, evliliklerinin sona ermesi konusunda anlaşmışlardır. Ancak Fatma, mahkemeye gitme konusunda isteksizdir ve sürekli ertelemektedir. Ahmet, süreci hızlandırmak için tek başına anlaşmalı boşanma davası açmayı düşünmektedir.
Hukuki Sonuç: Ahmet’in tek başına anlaşmalı boşanma davası açması mümkün değildir. Bu durumda iki seçenek bulunmaktadır:
- Fatma’yı ikna ederek birlikte dava açmak
- Çekişmeli boşanma davası açmak
Örnek Vaka 2: Anlaşma Sonrası Değişen Fikir
Elif ve Murat anlaşmalı boşanma konusunda mutabık kalmış ve dilekçelerini hazırlamışlardır. Ancak mahkeme duruşmasından önce Murat fikrini değiştirmiş ve boşanmak istemediğini belirtmiştir.
Hukuki Sonuç: Bu durumda anlaşmalı boşanma davası devam edemez. Elif, çekişmeli boşanma davası açmak zorunda kalacaktır.
Vatandaş Hakları ve Yapılması Gerekenler
Anlaşmalı Boşanma İçin Gerekli Adımlar
- Ön Görüşme: Eşler arasında detaylı görüşme yapılmalı
- Çocuk Düzenlemeleri: Velayetten nafakaya tüm konularda anlaşma
- Boşanmanın Mali Sonuçları: Maddi – öanevi tazninat konusunda anlaşma
- Mal Paylaşımı: Edinilmiş mallara ilişkin anlaşma
- Dilekçe Hazırlığı: Boşanma dava dilekçesi hazırlığı
- Protokol Hazırlığı: Tarafların uzlaştığı anlaşmalı boşanma protokolü hazırlığı
Vatandaş Hakları
TMK m. 166 uyarınca vatandaşların anlaşmalı boşanma hakları:
- Hızlı süreç hakkı: Anlaşmalı boşanma davaları ortalama 2-3 ayda sonuçlanır
- Düşük maliyet hakkı: Harç ve masraflar minimal düzeydedir
- Anlaşma özgürlüğü hakkı: Çocuk ve mal konularında serbestçe anlaşabilirler
Yapılmaması Gerekenler
- Tek tarafın zorlaması ile anlaşmalı boşanma davası açılmamalı
- Gerçek bir anlaşma olmadan prosedürel kolaylık için bu yol seçilmemeli
- Çocukların menfaatleri ihmal edilmemeli
- Maddi – manevi tazminat konusu atlanmamalı
Sık Sorulan Sorular ve Cevapları
S1: Eşim anlaşmalı boşanmayı kabul ediyor ama mahkemeye gelmiyor, ne yapabilirim?
C1: Anlaşmalı boşanma davasında tarafların mahkeme huzurunda bulunmaları ve hakime anlaşmalı boşanma konusunda uzlaştıklarını beya etmeleri zorunludur. Taraflardan birinin mahkemede hazır bulunmadan anlaşmalı boşanma kararının verilmesi mümkün değildir.
S2: Anlaşmalı boşanma davasını açtıktan sonra eşim fikrini değiştirirse ne olur?
C2: TMK m. 166/3 uyarınca, mahkeme eşlerin anlaşmalarında samimi olup olmadıklarını araştırır. Eşlerden biri fikrini değiştirirse, dava çekişmeli boşanma davasına dönüşür.
S3: Anlaşmalı boşanma İçin mutlaka avukat tutmak gerekli midir?
C3: Hayır, böyle bir zorunluluk yok. Ancak olası hukuki kayıplarla karşılaşmamak için avukat ile birlikte süreci yürütmek büyük önem arz eder.
S4: Anlaşmalı boşanma kararı yurt dışında geçerli midir?
C4: Türk mahkemelerinden verilen anlaşmalı boşanma kararları, ilgili ülkenin mevzuatına göre tanınma prosedürüne tabidir..
S5: Çocuk varken anlaşmalı boşanma mümkün müdür?
C5: Elbette, çocuklu çiftler de anlaşmalı boşanabilir. Ancak çocuğun üstün yararına aykırı anlaşmalar mahkeme tarafından onaylanmaz.
İlgili Süreçler ve Prosedürler
Dava Açma Süreci
- Hazırlık Aşaması (1-2 hafta)
- Gerekli belgelerin toplanması
- Anlaşma protokolünün hazırlanması
- Avukat ile görüşme
- Dilekçe Hazırlama (1 hafta)
- Boşanma dava dilekçesi
- Ek belgeler ve anlaşma protokolü
- Mahkeme harç ve giderlerinin hesaplanması
- Mahkeme Süreci (1-2 hafta)
- Dilekçenin mahkemeye verilmesi
- İlk duruşma tarihinin belirlenmesi
- Duruşmada anlaşmanın teyidi
- Kararın açıklanması
Gerekli Belgeler
- Nüfus cüzdanı örnekleri
- Evlilik cüzdanı
- Çocuk varsa nüfus kayıt örnekleri
- Mal varlığına ilişkin belgeler
- Anlaşma protokolü
Maliyet Analizi
Mahkeme Masrafları:
- Dava harcı: Yaklaşık 500-800 TL
- Karar harcı: Yaklaşık 200-300 TL
- Posta masrafı: 50-100 TL
Sonuç: Ana Çıkarımlar ve Değerlendirme
Eşlerden birinin anlaşmalı boşanma konusunda isteksiz olduğu durumlarda, zorla bu prosedürün yürütülmesi mümkün değildir. Bu gibi hallerde çekişmeli boşanma davası açılması hukuki zorunluluktur.
Anlaşmalı boşanmanın avantajlarından yararlanmak isteyen çiftlerin, gerçek anlamda bir mutabakata varmaları ve bu mutabakatı mahkeme huzurunda teyit etmeleri gerekmektedir. Aksi halde, süreç çekişmeli boşanmaya dönüşecek ve hem zaman hem de maliyet açısından olumsuz sonuçlar doğuracaktır.
Hukuki danışmanlık alınması, özellikle çocuklu çiftler için büyük önem taşımaktadır. Zira çocuğun üstün yararına aykırı anlaşmalar mahkeme tarafından onaylanmayacaktır.
Kaynakça
- Yasal Düzenlemeler:
- Türk Medeni Kanunu, Madde 166-167
- Doktriner Kaynaklar:
- Öztan, Bilge: “Aile Hukuku”, Turhan Kitabevi, 6. Baskı, Ankara 2015
- Akıntürk, Turgut – Ateş, Derya: “Türk Medeni Hukuku – Aile Hukuku”, Beta Yayınevi, İstanbul 2020
- Dural, Mustafa – Öğüz, Tufan – Gümüş, Mustafa Alper: “Türk Özel Hukuku – Aile Hukuku”, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021