Evlilik hayatında yaşanan ciddi sorunlar karşısında, bazen tek çözüm boşanma olabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 163. maddesi, eşlerden birinin küçük düşürücü suç işlemesi veya haysiyetsiz hayat sürmesi durumunda boşanma hakkı tanımaktadır. Bu konu, hem hukuki açıdan karmaşık hem de toplumsal değerler açısından hassas bir alan olduğu için, vatandaşların doğru bilgi sahibi olması son derece önemlidir.
TMK Madde 163 Hukuki Çerçevesi
Türk Medeni Kanunu Madde 163 şu şekilde düzenlenmiştir:
“Eşlerden biri, küçük düşürücü bir suç işler, veya haysiyetsiz bir hayat sürer, ve bu sebeplerden ötürü, onunla birlikte yaşaması, diğer eşten beklenemezse, bu eş, her zaman boşanma davası açabilir.”
Bu madde, boşanma davası açılabilmesi için iki farklı koşul öngörmektedir:
1. Küçük Düşürücü Suç İşleme
Küçük düşürücü suç, hukuki terminolojide “yüz kızartıcı suç” olarak da bilinir. Bu kavram, toplumsal ahlak değerleri açısından kişiyi küçük düşüren, onur ve haysiyetini zedeleyen suçları ifade eder.
2. Haysiyetsiz Hayat Sürme
Haysiyetsiz hayat sürme, somut bir suça dayanmayan ancak toplumsal ahlak kurallarına aykırı yaşam tarzını ifade eden soyut bir kavramdır. Bu durum, toplumun örf, adet, gelenek ve göreneklerine göre değerlendirilir.
Yargıtay İçtihatları ve Kanuni Düzenlemeler
Yüz Kızartıcı Suçlar
Türk Ceza Kanunu’nda yüz kızartıcı suçlara örnekler şu şekilde verilebilir:
- Zimmet (TCK m. 247): Kamu görevlisinin kendisine emanet edilen mal üzerinde tasarruf yetkisini kötüye kullanması
- İhtilas (TCK m. 247): Kamu malını çalma
- Rüşvet (TCK m. 252): Kamu görevinin karşılığında çıkar sağlama
- Hırsızlık (TCK m. 141): Başkasına ait mal üzerinde tasarruf yetkisi olmadan alma
- Dolandırıcılık (TCK m. 157): Hileli davranışlarla mal varlığı elde etme
- Sahtecilik (TCK m. 204): Belge sahtecilik suçları
- İnancı Kötüye Kullanma (TCK m. 155): Emanet malı zimmetine geçirme
- Hileli İflas (İİK m. 310): Alacaklıları zarara uğratmak amacıyla iflas etme
Yargıtay Kararlarında Haysiyetsiz Hayat Örnekleri
Yargıtay içtihatlarına göre aşağıdaki durumlar haysiyetsiz hayat sürme kapsamında değerlendirilmektedir:
- Fuhuş yapma veya yaptırma
- Kumar oynatma ve sürekli kumar oynama
- Alkoliklik (sürekli alkol bağımlılığı)
- Uyuşturucu bağımlılığı
- Homoseksüellik ve lezbiyenlik (toplumsal algıya göre değerlendirilen)
Önemli Not: Bu değerlendirmeler, Yargıtay’ın geçmiş kararlarını yansıtmakta olup, toplumsal algının değişmesiyle birlikte bu yaklaşımlar da evrilebilmektedir.
Pratik Uygulamalar ve Gerçek Hayattan Örnekler
Örnek Vaka 1: Kumar Bağımlılığı
Mehmet Bey, evlendikten sonra kumar oynamaya başlamış ve bu durum süreklilik kazanmıştır. Ev geçimini kumar masalarında kaybetmekte, ailesiyle ilgilenmemekte ve borçlar birikmiştir. Bu durumda eşi Ayşe Hanım, TMK 163’e dayanarak boşanma davası açabilir.
Örnek Vaka 2: Dolandırıcılık Suçu
Ahmet Bey, evlilik süresince müşterilerini dolandırarak para toplamış ve mahkûm olmuştur. Bu durum, hem küçük düşürücü suç kapsamında hem de ailesi için çekilmez bir durum oluşturduğu için, eşi boşanma davası açabilir.
Örnek Vaka 3: Alkol Bağımlılığı
Fatma Hanım’ın eşi Ali Bey, evlendikten sonra sürekli alkol kullanmaya başlamış, bu durum aile içi şiddete kadar varmıştır. Süreklilik gösteren bu davranış, haysiyetsiz hayat sürme kapsamında değerlendirilir.
Davanın Koşulları ve Süreçler
Süreklilik Şartı
Boşanma davası açılabilmesi için, küçük düşürücü suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme durumunun süreklilik göstermesi gerekmektedir. Tek seferlik olaylar, bu kapsama girmez.
Pratik Uygulama: Bir kez alkol almak veya bir kere kumar oynamak yeterli değildir. Bu davranışların ortak yaşamı çekilmez duruma getirecek düzeyde ve sürekli olması gerekir.
Evlilik İçinde İşlenmiş Olma Şartı
Suçların veya haysiyetsiz davranışların evlilik birliği içinde işlenmiş olması zorunludur. Evlilik öncesi davranışlar, bu madde kapsamında değerlendirilmez.
Dava Açma Süresi
TMK 163’e dayanılarak açılan davalarda herhangi bir dava açma süresi bulunmamaktadır. Ancak, uzun süre bu durumları bilip dava açmayan eş, hakim tarafından bu durumun kabul edildiği varsayılabilir.
Mahkeme Süreci ve Değerlendirme Kriterleri
Bekletici Mesele Uygulaması
Eğer küçük düşürücü suça ilişkin ceza davası devam ediyorsa, aile mahkemesi hakimi bu davayı bekletici mesele yapabilir. Bu durumda:
- Ceza davasının sonuçlanması beklenir
- Hükmün kesinleşmesi aranır
- Beraat kararı halinde boşanma davası reddedilebilir
Hakimin Takdir Yetkisi
Aile mahkemesi hakimi, tüm delilleri değerlendirerek karar verir. Bu değerlendirmede:
- Toplumsal değerler göz önünde bulundurulur
- Olayın sürekliliği araştırılır
- Ortak yaşamın çekilmezlik derecesi incelenir
- Tarafların tutum ve davranışları değerlendirilir
Vatandaşların Hakları ve Yapması Gerekenler
Boşanma Davası Açmadan Önce
- Delil Toplama: Eşin suç işlediğine veya haysiyetsiz hayat sürdüğüne dair belgeler toplayın
- Tanık Belirleme: Durumu bilen kişilerin iletişim bilgilerini kaydedin
- Hukuki Danışmanlık: Mutlaka bir avukatla görüşün
- Psikolojik Destek: Gerekirse uzman yardımı alın
Dava Sürecinde Dikkat Edilecekler
- Süreklilik İspatı: Davranışların sürekli olduğunu belgelendirin
- Çekilmezlik Durumu: Ortak yaşamın neden çekilmez hale geldiğini açıklayın
- Objektif Deliller: Duygusal ifadelerden ziyade somut deliller sunun
Sık Sorulan Sorular ve Cevapları
S1: Eşim bir kez hırsızlık yaptı, boşanabilir miyim?
Cevap: Tek seferlik olaylar genellikle yeterli görülmez. Davranışın süreklilik göstermesi ve ortak yaşamı çekilmez hale getirmesi gerekir.
S2: Evlilik öncesi suçlar İçin boşanma davası açılabilir mi?
Cevap: Hayır, TMK 163 sadece evlilik birliği içinde işlenen suçları kapsar.
S3: Ceza davası sonuçlanmadan boşanma davası açılabilir mi?
Cevap: Evet, ancak hakim ceza davasını bekletici mesele yapabilir.
S4: Haysiyetsiz hayat sürmenin İspatı nasıl yapılır?
Cevap: Tanık beyanları, belgeler, fotoğraflar gibi delillerle ispat edilir.
S5: Bu tür davalarda dava açma süresi var mı?
Cevap: Hayır, ancak uzun süre sessiz kalınması durumunda hakim davayı reddedebilir.
Sonuç ve Öneriler
TMK 163, evlilik birliğini koruyan önemli bir hükümdür. Eşlerden birinin küçük düşürücü suç işlemesi veya haysiyetsiz hayat sürmesi durumunda, diğer eşe boşanma hakkı tanımaktadır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için belirli koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir.
Temel Çıkarımlar:
- Süreklilik şartı mutlaka aranmaktadır
- Somut deliller toplanması gereklidir
- Hukuki danışmanlık alınması önemlidir
- Toplumsal değerler hakim tarafından göz önünde bulundurulur
- Her vaka kendine özgü değerlendirilir
Bu tür davalar hem hukuki hem de duygusal açıdan zor süreçlerdir. Profesyonel yardım almanız ve haklarınızı tam olarak öğrenmeniz, sürecin daha sağlıklı yürütülmesi açısından kritik önemdedir.
Kaynakça
- Türk Medeni Kanunu, Madde 163
- Türk Ceza Kanunu, İlgili maddeler
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Özel Daire Kararları
- Aile Hukuku Doktrin Eserleri
- Medeni Hukuk Açıklamalı Şerhleri
Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlıdır. Somut hukuki sorunlarınız için mutlaka uzman hukuki danışmanlık alınız.