Boşanma süreci, birçok kişi için hem duygusal hem de hukuki açıdan zorlayıcı bir dönemdir. Özellikle eşinizin size haber vermeden boşanma davası açıp açmadığını öğrenmek istediğinizde, izlemeniz gereken belirli yasal yollar vardır. Bu yazıda, boşanma davası açılıp açılmadığını öğrenme yöntemlerini, boşanma davalarının hukuki niteliğini ve süreçle ilgili merak edilen diğer konuları detaylıca ele alacağız.
Boşanma Davası Açıldığını Öğrenme Yöntemleri
Eşinizin boşanma davası açıp açmadığını öğrenmek için kullanabileceğiniz birkaç resmi yol bulunmaktadır:
1. E-Devlet Üzerinden Öğrenme
E-Devlet sistemi, açılmış davalar hakkında bilgi edinmenin en kolay ve hızlı yoludur. Adınıza açılmış bir boşanma davası olup olmadığını öğrenmek için:
- E-Devlet hesabınıza giriş yapın
- “Adalet Bakanlığı” bölümüne gidin
- “Dava Dosyası Sorgulama” hizmetini seçin
- Burada adınıza açılmış tüm davaları görebilirsiniz
2. UYAP Vatandaş Portalı Üzerinden Sorgulama
UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) Vatandaş Portalı aracılığıyla da dava bilgilerinize erişebilirsiniz:
- UYAP Vatandaş Portalı’na e-Devlet şifrenizle giriş yapın
- “Sorgulama İşlemleri” sekmesinden “Dosya Sorgulama” bölümünü seçin
- Burada adınıza açılmış tüm dava dosyalarını görebilirsiniz
3. Adliyeden Öğrenme
Elektronik ortamda sorgulama yapamıyorsanız, doğrudan adliyeye giderek de bilgi alabilirsiniz:
- Nüfusa kayıtlı olduğunuz ilçenin aile mahkemesine başvurun
- Adınıza açılmış bir boşanma davası olup olmadığını sorun
- Kimlik bilgilerinizle sorgulama yapılacaktır
4. Avukat Aracılığıyla Öğrenme
Bir avukat tutarak da bu süreci daha profesyonel şekilde yönetebilirsiniz:
- Avukat, vekaletname ile adınıza işlem yapabilir
- Mahkeme kayıtlarını inceleyebilir
- Dava açılmışsa, dava dosyasının içeriği hakkında bilgi alabilir
Boşanma Davası Açılmış mı? Nasıl Emin Olabilirim?
Boşanma davası açıldığında, dava dilekçesi davalı tarafa tebliğ edilir. Ancak bazen tebligat sorunları yaşanabilir. Emin olmak için:
- Tebligat Kontrolü: Son zamanlarda adresinize gelen tebligatları kontrol edin. Mahkeme tebligatları genellikle sarı zarfla gelir.
- Adres Güncellemesi: E-Devlet üzerinden adres bilgilerinizin güncel olduğundan emin olun.
- Mahkeme Kaydı: Yukarıda belirtilen yöntemlerle mahkeme kaydı sorgulayın.
- Nüfus Kayıt Örneği: E-Devlet’ten alacağınız detaylı nüfus kayıt örneğinde, açılmış bir boşanma davası varsa “Açıklama” bölümünde bu bilgi yer alabilir.
Boşanma Davası Basit Yargılama Usulüne mi Tabidir?
Boşanma davaları, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na (HMK) göre basit yargılama usulüne değil, yazılı yargılama usulüne tabidir. Bu konudaki yasal dayanaklar:
- HMK madde 316’da basit yargılama usulüne tabi davalar sayılmıştır ve boşanma davaları bu listede yer almamaktadır.
- Boşanma davaları, HMK madde 118 ve devamı maddelerinde düzenlenen yazılı yargılama usulüne göre görülür.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin bir kararında: “Boşanma davalarında yazılı yargılama usulü uygulanır. Basit yargılama usulüne tabi olmadığından, boşanma davalarında replik ve düplik aşamaları mevcuttur.” ifadesi yer almaktadır.
Boşanma Davası Eda Davası mıdır?
Hukuk terminolojisinde davalar, talep edilen hukuki korumaya göre sınıflandırılır. Boşanma davası, bu sınıflandırmada yenilik doğurucu (inşai) dava kategorisine girer:
- Eda Davası: Davalının bir şey yapmaya, vermeye veya yapmamaya mahkûm edilmesi istenen davalardır.
- Tespit Davası: Bir hukuki ilişkinin varlığının veya yokluğunun tespiti istenen davalardır.
- İnşai (Yenilik Doğurucu) Dava: Yeni bir hukuki durum yaratılması, mevcut durumun değiştirilmesi veya ortadan kaldırılması istenen davalardır.
Boşanma davası sonucunda eşler arasındaki evlilik ilişkisi sona erdirildiğinden, mevcut bir hukuki durumun değiştirilmesi söz konusudur. Bu nedenle boşanma davası bir inşai davadır, eda davası değildir.
Türk Medeni Kanunu’nun 167. maddesine göre: “Boşanma davası açmaya hakkı olan eş, dilerse boşanma, dilerse ayrılık isteyebilir.”
Boşanma Hukuk Davası mıdır?
Evet, boşanma davası bir hukuk davasıdır. Türk hukuk sisteminde davalar temel olarak iki ana kategoriye ayrılır:
- Ceza Davaları: Suç teşkil eden fiillerin yargılandığı davalardır.
- Hukuk Davaları: Özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkların çözümlendiği davalardır.
Boşanma davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 161-184. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, özel hukuk ilişkisinden (evlilik) kaynaklanan bir uyuşmazlığı çözümlemeyi amaçlar. Bu nedenle boşanma davaları, aile hukuku kapsamında ele alınan hukuk davalarıdır ve aile mahkemelerinde görülür.
Boşanma Davası Açılma Süreci
Boşanma davası açılma süreci, sırasıyla şu aşamalardan oluşur:
- Dava Dilekçesinin Hazırlanması: Boşanma nedeni, maddi ve manevi tazminat talepleri, nafaka istemi, çocukların velayeti gibi talepler belirtilir.
- Dilekçenin Mahkemeye Sunulması: Davacı veya avukatı tarafından yetkili aile mahkemesine dilekçe sunulur.
- Harç ve Masrafların Ödenmesi: Başvuru harcı, gider avansı gibi masraflar ödenir.
- Davalıya Tebligat: Mahkeme, dava dilekçesini davalı tarafa tebliğ eder ve cevap vermesi için süre verir.
- Cevap Dilekçesi: Davalı, iddialara karşı cevaplarını içeren dilekçesini mahkemeye sunar.
- Ön İnceleme: Mahkeme, tarafların delillerini sunmaları için süre verir ve uyuşmazlık konularını belirler.
- Tahkikat: Deliller incelenir, tanıklar dinlenir, bilirkişi incelemeleri yapılır.
- Karar: Mahkeme, davanın kabulüne veya reddine karar verir.
Boşanma Davasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
1. Yetkili Mahkeme
Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesine göre boşanma davasında yetkili mahkeme:
- Eşlerden birinin yerleşim yeri veya
- Davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
2. Dava Açma Süresi
Bazı boşanma nedenlerinde dava açma süresi sınırlıdır:
- Zina nedeniyle boşanmada: Olayı öğrenmeden itibaren 6 ay, her halde 5 yıl içinde (TMK m.161)
- Hayata kast, pek kötü davranış veya onur kırıcı davranış nedeniyle boşanmada: Olayı öğrenmeden itibaren 6 ay, her halde 5 yıl içinde (TMK m.162)
3. Delillerin Önemi
Boşanma davalarında, iddialarınızı ispatlayacak delillerin özenle toplanması ve sunulması önemlidir:
- Yazılı belgeler (mesajlar, e-postalar, mektuplar)
- Tanık ifadeleri
- Doktor raporları
- Şiddet olaylarına ilişkin tutanaklar
- Ses ve görüntü kayıtları (hukuka uygun şekilde elde edilmiş olmalıdır)
Boşanma Davası Açıldıktan Sonraki Süreç
1. Geçici Önlemler
TMK madde 169’a göre, hâkim boşanma davası açıldıktan sonra dava sonuçlanana kadar gerekli olan geçici önlemleri re’sen (kendiliğinden) alır. Bu önlemler:
- Eşlerin barınması
- Çocukların bakımı ve korunması
- Eşlerin mallarının yönetimi
- Geçici nafaka ödenmesi gibi konularda olabilir
2. Duruşma ve Tahkikat Süreci
Boşanma davalarında, tarafların iddialarını ispatlamak için delil sunmaları ve tanık dinletmeleri mümkündür:
- Genellikle birden fazla duruşma yapılır
- Tanıklar dinlenir
- Gerekli görülürse bilirkişi incelemesi yaptırılır
- Çocukların velayeti söz konusu ise sosyal inceleme raporu hazırlanır
3. Sulha Teşvik
HMK madde 137 ve devamı maddelerine göre, hâkim boşanma davasında tarafları sulhe teşvik eder. Eşler anlaşarak boşanmaya karar verirlerse:
- Anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanır
- Çocukların velayeti, nafaka, tazminat, mal paylaşımı gibi konularda anlaşma sağlanır
- Duruşmada her iki taraf da hazır bulunur ve hâkim anlaşmayı onaylar
Sık Sorulan Sorular ve Cevapları
Adıma Boşanma Davası Açıldığını Nasıl Öğrenebilirim?
Adınıza boşanma davası açıldığını öğrenmek için E-Devlet üzerinden “Dava Dosyası Sorgulama” hizmetini kullanabilir, UYAP Vatandaş Portalını ziyaret edebilir veya nüfusa kayıtlı olduğunuz yerdeki aile mahkemesine başvurabilirsiniz.
Boşanma Davası Açıldığı Halde Tebligat Almadım, Ne Yapmalıyım?
Adresinizde bir değişiklik varsa veya tebligat başka bir sebeple size ulaşmamışsa:
- Adres kayıt sistemindeki bilgilerinizi güncelleyin
- Adliyeye giderek dava dosyasını inceleyin
- Bir avukata danışın ve süreci takip etmesini sağlayın
Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?
Boşanma davasının süresi, davanın türüne ve özelliklerine göre değişir:
- Anlaşmalı boşanma: Genellikle tek duruşmada sonuçlanır (1-3 ay)
- Çekişmeli boşanma: Davanın karmaşıklığına göre 1-3 yıl arasında sürebilir
- Yargıtay incelemesi gerekirse süre uzayabilir
Boşanma Davası Açıldığında Ödenmesi Gereken Harçlar Nelerdir?
Boşanma davası açılırken ödenmesi gereken harçlar:
- Başvuru harcı
- Karar ve ilam harcı
- Vekâlet harcı (avukat tutulması durumunda)
- Tanık, bilirkişi ve keşif giderleri (gerekirse)
Harç tutarları her yıl yeniden belirlenir ve Resmi Gazete’de yayımlanır.
Boşanma Davası Sırasında Aynı Evde Yaşamaya Devam Edebilir miyiz?
Yasal olarak boşanma davası sırasında aynı evde yaşamaya devam etmenize engel bir durum yoktur. Ancak:
- Özellikle şiddet veya ağır geçimsizlik durumlarında ayrı yaşama kararı alınabilir
- Mahkeme, geçici önlem olarak eşlerden birinin evden ayrılmasına karar verebilir
- Aynı evde yaşamaya devam etmek, bazı boşanma gerekçelerini (örneğin terk) zayıflatabilir
Boşanma Davası Gıyabımda Görülebilir mi?
Evet, usulüne uygun tebligat yapılmasına rağmen davaya katılmazsanız, dava gıyabınızda (yokluğunuzda) görülebilir:
- HMK madde 150’ye göre, usulüne uygun şekilde davet edildiği halde duruşmaya gelmeyen tarafın yokluğunda yargılama yapılabilir
- Ancak bazı aşamalarda (örneğin tanık dinlenmesi) tarafların hazır bulunması gerekebilir
Boşanma Davası Sonucunda Hangi Haklarım Etkilenir?
Boşanma kararı ile birlikte:
- Evlilik birliği sona erer
- Eşler arasındaki yasal mal rejimi sona erer ve mal paylaşımı yapılır
- Velayet hakkı düzenlenir
- Nafaka yükümlülükleri belirlenir
- Mirasçılık hakları sona erer
- Eşler soyadı konusunda tercih yapabilir
Boşanma Davasının Hukuki Özellikleri ve Niteliği
Boşanma Davası ve Yargılama Usulü
Boşanma davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 161-184. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu davalar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre yazılı yargılama usulüne tabidir.
Yazılı yargılama usulünün özellikleri:
- Dilekçe teatisi (dava-cevap-replik-düplik) aşaması vardır
- Ön inceleme duruşması yapılır
- Tahkikat aşaması detaylıdır
- Sözlü yargılama aşaması vardır
Boşanma Davası ve Deliller
Boşanma davalarında, iddia edilen boşanma sebebine göre farklı deliller önem kazanır:
- Zina sebebiyle boşanmada:
- Karşı tarafın zinasını ispatlayan belgeler
- Tanık ifadeleri
- Elektronik yazışmalar
- Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış sebebiyle boşanmada:
- Doktor raporları
- Polis tutanakları
- Tanık ifadeleri
- Ses veya görüntü kayıtları
- Terk sebebiyle boşanmada:
- İhtar belgesi
- Adres araştırması
- Tanık ifadeleri
- Akıl hastalığı sebebiyle boşanmada:
- Sağlık kurulu raporu
- Hastane kayıtları
- Evlilik birliğinin sarsılması sebebiyle boşanmada:
- Tüm maddi vakıaları ispatlayan her türlü delil
Boşanma Davası ve Kamu Düzeni
Boşanma davaları, kamu düzenine ilişkin davalar olarak kabul edilir. Bu nedenle:
- Hâkim, tarafların talepleri ile bağlı değildir ve re’sen araştırma ilkesi geçerlidir
- Taraflar boşanma konusunda sulh olamazlar ancak boşanmanın fer’i sonuçları konusunda anlaşabilirler
- Dava devam ederken taraflardan birinin ölümü halinde dava konusuz kalır
- Yabancılık unsuru taşıyan boşanma davalarında Türk mahkemelerinin yetkisi ve Türk hukukunun uygulanması özel kurallara tabidir
Boşanma Davasının Sonuçları
1. Kişisel Sonuçlar
Boşanma kararının kesinleşmesi ile birlikte:
- Evlilik birliği sona erer
- Eşler yeniden evlenme hakkına kavuşur
- Kadın, evlenmekle aldığı soyadını muhafaza etmek istiyorsa, kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hakim, kocasının soyadını taşımasına izin verir. (TMK m.173)
- Eşler arasındaki mirasçılık hakları sona erer
2. Mali Sonuçlar
Boşanmanın mali sonuçları şunlardır:
- Mal Rejiminin Tasfiyesi: Evlilik süresince edinilen mallar, seçilen mal rejimine göre (yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma) paylaştırılır.
- Maddi Tazminat: Boşanma sebebiyle maddi zarara uğrayan kusursuz veya daha az kusurlu eş, kusurlu eşten uygun bir maddi tazminat isteyebilir (TMK m.174/1).
- Manevi Tazminat: Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan eş, kusurlu olan diğer eşten manevi tazminat isteyebilir (TMK m.174/2).
- Nafaka: Boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek olan eş, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer eşten mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir (TMK m.175).
3. Çocuklarla İlgili Sonuçlar
Boşanma kararı ile birlikte çocuklarla ilgili düzenlemeler:
- Velayet: Hâkim, velayet hakkını eşlerden birine verir. Velayetin düzenlenmesinde çocuğun üstün yararı gözetilir (TMK m.182).
- Kişisel İlişki: Velayet hakkı verilmeyen eşin çocukla kişisel ilişki kurma hakkı düzenlenir (TMK m.182).
- İştirak Nafakası: Çocuğun bakımı, eğitimi ve yetiştirilmesi için gerekli giderler velayeti olmayan eş tarafından iştirak nafakası olarak ödenir (TMK m.182).
Sonuç
Boşanma davası açılıp açılmadığını öğrenmek, dava sürecini anlamak ve haklarınızı korumak için atmanız gereken adımlar önemlidir. Elektronik ortamda yapacağınız sorgulamalar, adliyeye yapacağınız başvurular veya bir avukat aracılığıyla yürüteceğiniz işlemler, sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır.
Boşanma davası, hukuki niteliği itibariyle yazılı yargılama usulüne tabi olan, yenilik doğurucu (inşai) nitelikteki bir hukuk davasıdır. Bu süreçte hem kendi haklarınızı korumak hem de varsa çocuklarınızın menfaatlerini gözetmek için hukuki destek almanız önemlidir.
Unutmayın ki, boşanma süreci sadece hukuki değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal boyutları olan bir süreçtir. Bu nedenle, süreç boyunca psikolojik destek almak ve profesyonel yardım istemek de önemlidir.
Kaynakça
- 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
- 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararları
- Akıntürk, T. ve Ateş, D. (2020). Türk Medeni Hukuku: Aile Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
- Dural, M., Öğüz, T. ve Gümüş, M. A. (2019). Türk Özel Hukuku Cilt III: Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.
- Öztan, B. (2015). Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.